Halkımıza bunlar o kadar söylendi ki... Sonunda halkımız da buna inandı.Halkımızın bu yanlış anlamanın ezikliğinden kurtulması gerekir. Türk halkı ürettiğinden fazla harcamıyor. Ürettiğinden az harcıyor. Son on beş yılda sadece iki yıl bunun tersi oldu. Anlatayım...- Milli gelir, bir yıl içinde üretilen toplam mal ve hizmetlerin parasal değeridir. "Gayri Safi Yurtiçi Hasıla" denilen bu bir yıllık üretim, ülkenin toplam kaynağıdır. Başka yerden ek kaynak bulunmaz ise, ülkede yaşayanların harcayabileceği toplam kaynak budur. Günümüzde ülkelerin dışarıdan borçlanarak ek kaynak bulma imkanları var. Buna "yabancı kaynak" denilir.- Bir ülkenin dışarıdan borçlanarak kaynak bulması ile bu kaynağı harcamaya dönüştürmesi farklı şeylerdir. Ülkenin "olağan döviz gelir gider hesabı" demek olan cari işlemler (döviz) hesabı, ülkenin bir yıl içinde dışarıdan borçlanarak harcadığı imkanın döviz olarak miktarını gösterir. Buna "cari açık" denilir. Bazı yıllar ülke, "cari işlemler dengesi" fazlası verir. Bu demektir ki, o yıl ülke dışarıdan kaynak bularak harcamamıştır. Tersine kendi ürettiği / yarattığı kaynağın bir bölümünü dışarıya aktarmıştır. (Veya yememiş ve döviz rezervi olarak saklamıştır.) Konuyu açıklayabilmek için bir tablo yaptım. Bu tabloda son 15 yılın "cari açıkları"nı gösterdim. Cari açık, her yıl dışarıdan bulduğumuz yabancı kaynaktan harcamaya dönüşen bölümdür. (Dış kaynağın hepsi harcanmaz. Bir bölümü rezervde döviz olarak kalır. Bir bölümü kredi olarak içeride kalır, dışarıda kalır.)Cari işlemler hesabı olağan döviz gelir gider harcamaları ile gelirleri arasındaki farkı gösterir. Harcamalar ithalattır, gemi navlunudur, turizm gideridir. Gelirler, ihracattır, işçi dövizi ve turizm geliridir, müteahhitlerin, nakliyecilerin geliridir. Ama bu hesabın içinde bir de "yurt dışından alınan krediler / kaynak için yapılan faiz ödemeleri" vardır.Bu nedenle her yılın cari açık rakamı sadece ülkenin dış kaynaktan yaptığı net harcamayı göstermez. Net harcamayı bulmak için bundan dışarıya faiz olarak yapılan ödemeyi çıkarmak gerekir.Örnek vererek anlatayım:- 1999 yılında Türkiyenin cari açık toplamı 1.360 milyon dolardır. Ancak o yıl ülke dışarıya 5.450 milyon dolar faiz ödemiştir. Çıkan ile giren denkleştirildiğinde görülür ki, Türk halkı o yıl ürettiğinden fazla yememiş, tersine ürettiğinden 4.090 milyon dolar daha az harcamıştır.- 2000 yılında ise cari açık (dış kaynaktan harcamaya dönüşen gelir) 9.819 iken, faiz çıkışı 6.299 milyon dolarda kaldığından, 3.520 milyon dolar fazla harcama yapılmıştır. Bu da 201.188 milyon dolarlık milli gelir rakamı içinde ufacık bir katkıdır.Yandaki tabloda geçmiş 15 yıla bakınız:- Türkiyede sadece 1993 ve 2000 yıllarında içeride yaratılan gelirin birazcık üzerinde harcama yapıldı. Diğer yıllar üretilen kadar bile harcanamadı. Çünkü üretilenin bir bölümü faiz ödemesi olarak dışarıya çıkarıldı.- Türkiyenin son 15 yıldaki cari (döviz) açıkları at ile deve değil. Ama beceriksizlikten bunlar önemli sorun haline getirildi.- Türkiyenin sorunu dış kredi faiz ödemesi. Son 15 yılda Türkiye toplam 59 milyar dolar faiz ödedi. Bu faizi ödemek için 15 yılda yarattığı gelirden, yiyeceği ekmekten toplam 34 milyar dolar kıstı. 24 milyar dolar cari açık vererek yeniden borçlandı.Türkiyenin sorunu ürettiğinden / gelirinden fazla harcama yapmak değildir. (1) Üretiminin / gelirinin küçük olmasıdır. Bu nedenle harcamanın da küçük kalmasıdır. (2) Ülke içindeki gelir dağılımının çarpıklığı nedeniyle çok kimsenin üretmeden harcamasındaki çarpıklıktır. Biz, ürettiğimizden çok harcıyoruz. Biz, Almanyadan, Amerikadan borç para alıp, hakkımız olmadığı halde, onlar gibi yaşıyoruz. Sonra da batıyoruz. Gelirimiz kadar harcamayı öğrenmeden adam olamayız!.. Milyon $ Milyon $ Milyon $ Milyon $ Milyon $ Milli gelir (GSMH) Kişi başına (GSMH) Faiz "demesi Cari açık Faiz dışı denge1985 66.891 1.330 1.753 - 1.013 7401986 75.173 1.462 2.134 - 1.415 6691987 85.979 1.636 2.387 - 806 1.5811988 90.460 1.684 2.794 + 1.596 4.3951989 107.544 1.959 2.907 + 961 3.8681990 150.758 2.682 3.264 - 2.625 6391991 150.168 2.621 3.440 + 250 3.6901992 158.122 2.708 3.439 - 974 2.4651993 178.715 3.004 3.574 - 6.433 - 2.8591994 132.302 2.184 3.923 + 2.631 6.5541995 170.081 2.759 4.303 - 2.339 1.9641996 183.579 2.928 4.200 - 2.437 1.7631997 193.286 3.080 4.588 - 2.638 1.9501998 205.015 3.255 4.823 + 1.984 6.8071999 186.360 2.880 5.450 - 1.360 4.0902000 201.188 2.986 6.299 - 9.819 - 3.520 59.283 - 24.487 34.796 Son 15 yılda ürettiğimiz kadar harcayamadık İç kaynağımızdan 34 milyar dolar daha az harcadık Açıklamalar: (2) Faiz "demesi rakamı, ülkenin içeride harcayacak yerde, dışarıya "dediği kaynaktır.(3) Faiz dışı denge "artı" ise, o yıl ülke kendi yarattığı kaynağın o kadarını dışarıya yollamış, harcayamamıştır. Eksi ise (ki sadece 1993 ve 1994 yıllarında eksi olmuştur) ülke o yıllarda dışarıdan gelen kaynak ile kendi üretiminin üzerinde harcama yapabilmiştir. guras@milliyet.com.tr (1) Cari açık rakamı, her yıl dış kaynaktan harcamaya d"nüşerek iç kaynağa eklenen ve toplam harcamayı büyüten rakamdır.
