Halkımızın 80 milyar doları bankada 15 milyar doları borsada

Halkımız tasarruflarını acaba nasıl değerlendiriyor? Parasını nereye yatırıyor?
Parasını nereye yatırıyor sorusunun cevabı "türlü - çeşitli"dir. İsteyen yurtdışına çıkarır, isteyen yurtiçinde tutar... İsteyen tahvil alır, isteyen hisse senedi... İsteyen altına yatırır, isteyen bankaya...
Geliniz, biz sadece bankaya yatan ve de borsaya giden tasarruflar üzerinde duralım. Diğerlerini şimdilik unutalım...
Önce borsadan başlayalım... Acaba halkımızın borsada ne kadar parası var? Boyuna duyuyoruz... İnsanlar borsaya giriyor... Borsaya para akıyor. İnsanlar borsadan çıkıyor... Borsadan para kaçıyor... Giren para nedir? Çıkan para nedir? Borsaya giren para bankadan mı çıkıyor? Borsadan çıkan para bankaya mı giriyor?
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda hisse senetleri işlem gören şirketlerin piyasa değeri 81 milyar dolar dolayında. Bu şirketlerin borsada işlem gören hisse senetlerini satın alanlar acaba borsaya ne kadar para akıttı? Borsa Başkanı Osman Birsen'e göre, borsaya bugüne kadar giren para 24 milyar dolar dolayında. Bunun yüzde 40'ı yabancı kaynaklı para. Demek ki, halkımızın borsaya bağladığı para 15 milyar dolar dolayında.
Şimdi de bankalardaki paranın miktarına bakalım.
Sayın okuyucularıma konuyu basit ve açık anlatabilmek için bankalardaki Türk lirası repo ve mevduat ile ilgili rakamları da ilgili yılın ve ayın döviz kurundan ABD dolarına çevirerek bir tablo hazırladım. Tabloyu yazının altında bulacaksınız.
Bankalardaki repo hesaplarında halkımızın 12 milyar dolar parası var.
Bankalardaki Türk lirası tasarruf mevduatı hesaplarında, vadeli ve vadesiz olarak halkımızın 30 milyar dolar parası duruyor.
Türkiye'de yerleşik kişilerin bankalarda açtırdıkları döviz mevduat hesaplarında ise 38 milyar dolar mevcut.
Üç farklı tasarruf hesabındaki halkın paralarını topluyoruz. 80 milyar dolar ediyor.
Gelişmelere bakıyoruz. Halkımızın bankalarda parayı tutma şekli aşağı yukarı değişmiyor. Bankalardaki her 100 liranın 15 lirası repo hesabında duruyor. Yüz liranın 38 lirası mevduat hesabına yatırılıyor. Yarıya yakını 47 lirası döviz olarak tutuluyor.
2000 yılı içinde repo hesaplarında inişli çıkışlı bir artış var. Yıl sonunda 7.5 milyar dolarlık repodan, ağustos sonunda 11.7 milyar dolar rakamına ulaşılmış. Sekiz ayda 2 milyar dolar artış gerçekleşmiş. Türk lirası mevduatın dolar karşılığı artmamış. Hatta 1999 yılı sonuna göre azalmış denilebilir.
Döviz cinsi banka hesaplarında geçen yılın sonuna göre 6 milyar dolara yakın bir artış var.
Demek ki, geçen yılın sonundan bu yana sekiz ayda halkımız repodaki tasarrufunu 2 milyar, döviz olarak bankalarda açılan hesaplardaki mevduatını 6 milyar dolar, bankalardaki toplam tasarruflarını 8 milyar dolar artırmış. Bunun bir kısmı faizden kaynaklansa gene de önemli artış.
Borsadaki yaklaşık 15 milyar doların da 5 milyar dolara yakın kısmı bu yılın ilk yarısındaki yeni halka arzlar ile borsaya girdi. Banka ve borsadaki halk tasarruflarında 8 ayda 13 milyar dolar artış önemli bir artış... Bir de "halkımız tasarrufa önem vermiyor" deriz...
Beni şaşırtan, sayın okuyucularımın da dikkatini çekecek bir şey var... Biz borsayı büyütüyoruz. Demek ki, yatırımcı sayısı fazlalaşsa da, borsadaki toplam tasarruf miktarı 15 milyar dolar gibi küçük bir rakamda kalmış. O da yeni 10 milyar dolardan 15 milyar dolara çıkmış.
Halkımız borsaya akıttığı para kadar parayı repoda saklıyor. Borsadaki paranın iki misli Türk lirası, iki buçuk misli döviz mevduat hesaplarında saklanıyor.
Demek ki, halk henüz tasarruflarını yeterli ölçüde borsaya kaydırmamış durumda. Borsanın durumu perişan olsa da "geleceği var!"





Yazara E-Posta: guras@milliyet.com.tr