Ayşe Hanım Teyzem’in 12 ayda gıda, kira, ulaştırma, su, elektrik için cebinden çıkan para yüzde 6.13 arttı. Açık anlatımıyla Ayşe Hanım Teyzem 2009-2010 Kasım ayları arasında 100.00 TL’ye aldığı tüm mal ve hizmetleri almak için 2010-2011 Kasım ayları arasındaki 12 aylık dönemde 106.13 TL harcama yaptı.
Olur mu? Dün TÜİK kasım ayı enflasyonunun 9.48 olduğunu açıkladı... Nasıl oluyor da Ayşe Hanım Teyze’nin enflasyonu yüzde 6.13 oluyor?.
Efendim, yüzde 9.48 artış 2010 Kasım ayı ila 2011 Kasım aylarındaki (iki-üç aydaki) fiyatlardaki değişimdir.
2010 Kasım ayında Ayşe Hanım Teyzem ihtiyacını karşılamak için 100.00 TL harcarken bu kasım ayında 109.48 TL harcamış. Bu farkı gösteren yüzde 9.48’lik oran sadece kasımlarda yapılan harcamalar arasındaki değişimi gösteriyor.
Ayşe Hanım Teyzem sadece kasım aylarında para harcamıyor ki. Yılboyu, 12 ay harcaması devam ediyor. Aradaki aylarda bazı malların fiyatı artıyor, bazılarınınki azalıyor. İşte bunun için Ayşe Hanım Teyzem’in gerçek enflasyonunu öğrenmek için 12 aylık ortalama fiyat artışına bakmak gerekiyor.
TÜFE geride kaldı
Birkaç hatırlatma daha yapmakta yarar var:
* TÜFE (Tüketici Fiyatları- Enflasyon) oranının arkasında ÜFE (Üretici fiyatları-Maliyetler) var. ÜFE‘deki değişim er geç TÜFE’ye yansır. Uzun süredir üreticiler maliyet artışını perakende fiyatlara (tüketiciye) yansıtamadı. Ama bu uzun süre devam edemez.
* Bizde enflasyon oranları değerlendirilirken, “Yağmur yağmasa, fırtına esmese, petrol fiyatları şöyle olsa, demir fiyatı böyle olsa idi” gibi bahanelerden söz edilir. Dünyada yağmurdan, fırtınadan, petrol fiyatından, demir fiyatından etkilenen tek ülke biz değiliz. Ama enflasyonda önde koşan bir ülkeyiz. Bahane uyduracak yerde, bizde enflasyon neden artıyor, onu tartışalım.
Bu ön açıklamalardan sonra gelelim kasım ayı fiyat artışlarının durumuna:
* Olumlu gelişme tarımda üretici fiyatlarında 12 aylık ortalama artışın yüzde 5.61’de kalmasıdır. Bu sayede gıda ve alkolsüz içki için tüketicinin cebinden çıkan para 12 ayda sadece yüzde 5.79 oranında arttı. Gıda harcamaları tüketicinin toplam harcamalarının yüzde 26’sını oluşturuyor. İşte bu sayede Ayşe Hanım Teyzem’in enflasyonunun 12 aylık ortalaması yüzde 6.13 olarak gerçekleşti.
ÜFE önde koşuyor
* Üretici fiyatlarında olumsuz gelişme imalat sanayinde 12 aylık ortalama fiyat (maliyet) artışının yüzde 12.67 olmasıdır. 12 aylık ortalama fiyat (maliyet) artışı tekstil ürünleri imalatında yüzde 23.41 oranında, ana metal sanayinde yüzde 29.50 oranında gerçekleşmiştir.
Son bir değerleme: 2010 ve 2011 yılı Kasım aylarında TÜFE ve ÜFE’nin 12 aylık ortalama artış oranlarındaki değişimler dikkat çekicidir.
* TÜFE’de 12 aylık ortalama fiyat artışı 2010 Kasım’ında yüzde 8.59 iken, bu yılın kasımında yüzde 6.13’e geriledi. (2010 yılının tamamında 12 aylık ortalama TÜFE artışı yüzde 8.57 idi.)
* ÜFE’de 12 aylık ortalama fiyat artışı 2010 Kasım’ında yüzde 8.27 iken, bu yılın kasım ayında yüzde 10.72 oldu. (2010 yılının tamamında 12 aylık ortalama ÜFE artışı yüzde 8.52 idi.)
Demek ki, tüketici fiyatlarındaki değişim çizgisi, üretici fiyatlarındaki değişim çizgisine göre daha olumlu bir görünüm veriyor. Ama üretici fiyatlarındaki olumsuz gelişmenin gecikerek de olsa tüketiciye yansıtacağını unutmamakta yarar var.
