Bunlar elenerek alternatif sayısı azaltılıyor. 4 - 7nci yılları kapsayan dönemde 10 - 20 alternatif üzerinde çalışılıyor. Üçüncü dönemde 7-12nci yıllarda klinik testlerle nihai ürün belirleniyor. Dördüncü dönem olan 12 - 15inci yıllarda ürünün ruhsatı alınıyor. 15 yıl sonra ürün piyasaya çıkarılıyor. Piyasaya çıkarıldıktan sonra araştırma - geliştirme (ar-ge) faaliyeti devam ediyor. İlacın kullanımıyla ilgili sorunların giderilmesi ve iyileştirilmesi 5-8 yıl sürüyor.Bir ilacın geliştirilmesinin maliyeti 500 milyon dolar ile 800 milyon dolar arasında. 2000 yılı verilerine göre dünyada ilaç ar - gesine ayrılan bütçe 50 milyar dolar. Bu harcamanın yarısı ABDde gerçekleştiriliyor.Ancak para harcanarak piyasaya çok sayıda ilaç çıkarıldığı da yok. 1981 - 1990 yıllarında ABDde sadece 196 yeni ilaç onay alabilmiş. Bilindiği gibi AIDS ve kanser ilaçları ile ilgili araştırmalar için büyük harcamalar yapıldığı halde yıllardır bir netice alınamadı.Uzun araştırma ve büyük harcama sonucu piyasaya çıkarılan ilaçların 20 yıllık kanuni koruma süreleri var. Patent hakkı denilen bu hak nedeniyle başkaları bu ilacın içindeki maddeleri kullanarak bezerini üretip satamıyor. Çünkü ilacın fiyatını, sadece içindeki kimyasal maddelerin değeri belirlemiyor. Fiyatını belirleyen ar-geye harcanan büyük paralar. Bu harcamalarını yapan, insan sağlığı ile ilgili önemli ilaçların formüllerini geliştiren ilaç firmaları 20 yıllık patent (koruma) süresini yeterli bulmuyor. Bu sürenin bir ilacın araştırma ve geliştirilmesi için yapılan 500 - 800 milyon dolar harcamayı geri almak için yeterli olmadığı, bu nedenle yeni ilaçların araştırılmasına ve geliştirilmesine para ayrılamadığı ileri sürülüyor. Sorunun çözümü için de, 20 yıllık patent süresi sonunda ilaç firmalarına 5 - 10 yıllık ek koruma süresi verilmesi, 20 yıllık patent süresi bitince, başka ilaç firmalarının aynı formülleri kullanarak benzer ilaçların, (bunlara jenerik ilaç deniyor) üretimine geçememeleri için tedbir alınması isteniliyor.Bu ek süreye veri imtiyazı süresi deniliyor. Veri imtiyazı süresinde, ilacın verileri (formülü) kullanılarak benzeri yapılamayacak. Ülkemizde yerli ilaç firmalarımızın etleri - butları belli. Kendi imkanlarıyla ilaç geliştirmek için büyük harcamalar yapma şansları yok. Bu nedenle başka firmaların bulunduğu patent süresi dolan ilaçların benzerini üretiyorlar. Günümüzde ilaç denilen şey kimyevi bir madde değil, bilgi ürünü. Bir ilaç 12 - 15 yıl süre içinde geliştirilerek piyasaya çıkarılabiliyor. Piyasaya çıktıktan sonra da 5 - 8 yıl geliştirme faaliyeti devam ediyor. Araştırma ve geliştirmenin ilk 4 yıllık döneminde 3 bin - 10 bin alternatif deneniyor. Biz AB ile imzaladığımız anlaşmalar ile veri imtiyazlarına saygı göstermeyi kabul ettik ama yerli ilaç üreticilerimizin 2 istekleri var: (1) Veri imtiyazı uygulamasına 2007 yılından önce başlanmasın, (2) Veri imtiyazı süresi 5 - 6 yılı aşmasın diyorlar.Veri imtiyazı uygulaması gecikirse bizim ilaç firmalarımız 20 yıllık patent süresi dolan ilaçların benzerini üretebilecek, ucuz fiyatla satabilecek. Veri imtiyazı 20 yıllık patent süresini uzattığı ölçüde yerli ilaç firmaları aynı ilacı üretme imkanına sahip olamayacak.İlaç fiyatlarının yüksekliği her ülkede olduğu gibi bizde de, halk kadar sosyal güvenlik kuruluşlarını da ilgilendiriyor. Eski bakanlardan Yaşar Okuyanın açıkladığı bilgilere göre, Türkiyede ilaca ödenen paranın yüzde 94.6sı sosyal güvenlik kuruluşlarının kasasından çıkıyor. Emekli Sandığı kişi başına yılda 250 dolar, SSK 40 dolar ilaç faturası ödüyor. guras@milliyet.com.tr Süre uzatma talebi
