İş Bankasının CHP üzerine kayıtlı yüzde 28 hissesi, Atatürkün hissesidir. Atatürk yüzde 28 hissenin "yönetim hakkını" CHPye, gelirini Türk Dil ve Tarih Kurumuna bırakmıştı.Açık anlatımıyla bu hisseler CHP üzerine kayıtlı ama, CHP bu hisseler nedeniyle İş Bankasından kar payı alamıyor. Sadece "yönetim hakkı" nedeniyle, CHP tarafından belirlenen 4 parti temsilcisi İş Bankasının yönetim kuruluna üye olarak katılıyor. Bu üyeler ücret ve kar payı alıyor.İş Bankası sermayesinin yüzde 45i banka çalışanlarının yardım sandığına ait. Yüzde 27si de halka satıldı. Borsada işlem görüyor. Bankanın 11 üyeli yönetim kurulunda, banka çalışanlarının yardım sandığının 6 temsilcisi var. Banka çalışanlarının yardım sandığı İş Bankası yönetiminde hakim durumda.Atatürkün ölümünde İş Bankası sermayesi küçüktü. Atatürk de bu küçük sermayenin yüzde 28 payına sahipti. 1938 yılından bu yana geçen 64 yıllık süre boyunca İş Bankasının sermayesi artırıldı. Ama sermaye artışında Atatürkün yüzde 28lik payına düşen mükellefiyetleri ne CHP, ne Türk Dil ve Tarih Kurumu yerine getirdi. Sermaye artışlarını Hazine karşıladı. İş Bankası sermaye artırdıkça Hazine para ödüyor. Ama Hazinenin yönetimde hakkı yok, "yönetim" CHPnin hakkı, Hazinenin "kar dağıtımında" hakkı yok. Kâr payı Dil ve Tarih Kurumunun hakkı.İş Bankası büyük bir banka. Şu günlerde yeniden yapılanacak gücünü artırma arayışında. Bankanın gücü, öz kaynağının artırılması ile büyür. Ama mevcut sermaye dağılımı, sermayeyi artırmayı güçleştiriyor. İktisatçı Çetin Hacaloğlunun geliştirdiği formülden bir yıl önce bu sütunda söz etmiştim.CHPyi onurlandıracak, yönetim hakkı dışında bir getirisi olmayan hisseden CHPye makul bir getiri sağlayacak, Dil ve Tarih kurumlarının haklarını koruyacak, Atatürkün vasiyetinin dışına çıkmayacak formül şudur:(1) İş Bankasının borsa değeri 3.5 milyar dolar dolayında. Kriz öncesi 15 milyar dolara kadar çıkmış, 7.5 milyar dolarda istikrara kavuşmuştu. İş Bankasının sermayesinin yüzde 28lik payı 7.0 milyar dolar eder.(2) Atatürkün vasiyetnamesinde taraf olan CHP ile Dil ve Tarih Kurumu hakları kurulacak "Atatürk Eğitim Fonu"na devredilir.(3) Vakıf statüsünde kurulacak Atatürk Eğitim Fonunun amacı, Türk gençlerine yurtiçinde ve dışında eğitim bursu sağlamak, okullara bilgisayar hediye etmek, gençlerin eğitim imkanlarını geliştirmek olarak belirlenir.(4) İş Bankasındaki Atatürkün yüzde 28lik hissesi yerli ve yabancı yatırımcılara blok olarak veya dağınık biçimde satılarak en az 1.0 milyar dolar imkan elde edilir. Bu 1.0 milyar dolar Atatürk Eğitim Fonuna verilir. Atatürk Eğitim Fonu bu 1.0 milyar dolar ile Hazinenin çıkaracağı 20 - 30 yıl vadeli dövizli tahvil satın alır.(5) Hazinenin dövizli tahvilinden Atatürk Eğitim Fonuna her yıl 100 - 120 milyon dolar faiz geliri gelir. Bunun bir bölümü Atatürkün vasiyeti gereği CHP ile Dil Tarih Kurumuna verilir. Kalanı ile en az 200 bin gence her yıl eğitim bursu dağıtılır. Okullara bilgisayar alınır.(6) Bankanın yüzde 28lik hisse senedine sahip olarak yerli veya yabancı ortak bundan sonraki sermaye artırımlarına kendi imkanı ile katılır.Bu çok önemli düzenleme bugünlerde hemen yapılabilecek bir iştir. guras@milliyet.com.tr Milliyet Ekonomide CHPnin İş Bankasındaki hisselerinin satışının gündeme geldiğini okuyacaksınız.
