İthalat arttıkça cari açık (döviz açığı) büyüyor

2008 yılının ilk 6 ayında cari açık (döviz açığı) 27.3 milyar dolara ulaştı. Geçmiş 12 aylık dönem itibariyle ise açık 45.7 milyar dolar. 2008 yılının ilk yarısında 27.3 milyar dolar açığa karşılık, ülkeye 28.9 milyar dolar döviz girdi. Giren dövizin 21.4 milyar doları döviz kredisi.
2007 yılının ilk yarısında cari açık 19.2 milyar dolardı. Aynı dönemde sermaye hareketiyle ülkeye 24.6 milyar dolar girmişti.
Geçen yıl 6 ayda ülkeye giren dövizde döviz kredilerinin payı yüzde 30’du. Bu yıl aynı dönemde bu oran yüzde 75’e yükseldi.
Açık anlatımla, döviz açığını dövizle borçlanarak kapatıyoruz. Döviz borçlanmasında da özel sektör önde koşuyor. Bu yıl ilk 6 ayda özel bankalar 1.6 milyar dolar, özel sektör  21.3 milyar dolar net kredi kullandı.
Cari açık nedir? Cari açık, belli bir dönemde ülkenin olağan döviz giderleri ile olağan döviz gelirleri arasındaki farktır. Ülkenin olağan döviz giderleri ithalattır. Faiz ödemeleridir. Taşımacılık giderleri gibi giderlerdir. Olağan döviz gelirleri ihracattır. Turizm gelirleridir. Müteahhitlerin yurtdışından getirdikleri dövizler gibi gelirlerdir. 

Cari açık neden büyür? Eğer ülke harcadığı döviz kadar döviz üretemiyorsa (kazanamıyorsa) cari açık büyür. Bizim en büyük döviz harcamamız ithalat (yurtdışından getirilen mallar) için yapılan harcamadır. Bunu karşılayacak olan en önemli gelir kaynaklarımız ihracat (yurtdışına satılan malların geliri) ile turizm geliridir.
İthalatımız coştukça coşuyor. İhracatta ne kadar rekor kırsak ithalat için gereken dövizi kazanamıyoruz. Kabaca, cari açığımızın büyümesinin arkasında ithalat çılgınlığı vardır.
İthalat neden çılgınca artıyor? Çünkü döviz ucuz. Döviz ucuz olunca, insanlar ve şirketler daha fazla yabancı mal kullanıyor. Ucuz döviz sayesinde bazı malları içeride üretmek yerine dışarıdan getirmek daha ucuz oluyor. Döviz gideri yükseliyor. Buna karşılık, pahalı YTL maliyetle üretim yapıp ucuz dövizle yurtdışına mal satmak zorlaşıyor. Üretici de ihracatçı da döviz gelirini artıramıyor.
Pahalı petrolün cari açıkta rolü nedir? Petrol fiyatı artınca ona bağlı olarak enerji ürünleri (petrol, doğalgaz, kömür) faturası da büyüyor. 2007 ilk 6 ayda enerji ürünleri ithalatına 14.7 milyar dolar ödemiştik. Bu yıl aynı dönemde 24.3 milyar dolar ödedik.
Suçlu petrol fiyatları mı? İthalat gideri sadece enerji faturasının büyümesinden artmıyor. Geçen yıl enerji faturası hariç ithalat gideri 62.6 milyar dolar iken, bu yıl aynı dönemde 81.5 milyar dolar oldu. Enerji faturası bir yana, ithalat giderimiz yüzde 30 arttı.
Açığı kapatmak için dövizi nereden buluyoruz? Açığı 3 kaynaktan kapatıyoruz: (1) Doğrudan yabancı sermaye dediğimiz, genelde satın almalar için getirilen dövizler. Geçen yıl ilk 6 ayda 11 milyar dolar giriş olmuştu. Bu yıl 5.8 milyar dolar döviz girdi. (2) Portföy yatırımı denilen, bono, tahvil, hisse senedine gelen döviz. Geçen yıl 6 milyar dolar, bu yıl 1.7 dolar geldi. (3) Borç bulduğumuz döviz. Geçen yıl ilk 6 ayda 7.6 dolar borçlanmıştık. Bu yıl 21.7 milyar dolar borçlandık.