1923 yılında İzmir’de toplanan birinci “İktisat Kongresi”nden bu yana 90 yıl geçti. Bu arada 1981-1992 ve 2004 yıllarında 3 kongre daha düzenlendi. Kalkınma Bakanlığı tarafından düzenlenen 5’inci kongre toplantıları ise bugün gene İzmir’de başlıyor. Toplantılar 3 gün devam edecek.
Mustafa Kemal’in direktifi ile düzenlenen İlk “İktisat Kongresi” İzmir’in kurtuluşundan 5 ay sonra toplanmıştı. Bu kongre, Anadolu kurtuluş hareketinin ekonomi politikasının çerçevesini belirlediği için büyük önem taşır.
Zamanın İktisat Vekili Mahmut Esat Bey, kongrenin hedefini şöyle ifade etmişti; “Bu kongreyi millet ve memleketimizin kabiliyet ihtiyacat-ı iktisadiyesini elbirliği ile tetkik ederek ona göre bir ittila usulü vaz ve tetkik eylemek aynı zamanda memleketimizin muhtelif ve şimdiye kadar yek diğerine yabancı kalmış iktisat amillerinin birbiri ile tanıştırmak için açıyoruz.”
İlki halkın kongresi idi
İktisat Kongresi’nde tartışma konuları 2 temel başlık altında toplanmıştı.
(1) Tüccar, sanayici, çiftçi ve işçilerin sorunlarını ve isteklerini belirlemek. Bu kesimlerin siyasi kadro ile bütünleşmesini sağlamak.(2) Yabancı sermaye çevrelerine ekonominin gelecekte alacağı biçimi açıklamak.
Kongre sonuçları (1) “Misak-ı İktisadî” ve (2) “Çiftçi, tüccar, sanayici ve işçi gruplarının iktisadi esasları” başlığı altında iki grupta toplandı.
Misak-ı İktisadi esasları iktisadi bir niteliğe sahip değildi. Bir temenni metni idi. Bu metinde Türk milletinin dinine, milliyetine düşman olmayan yabancı sermayeye karşı gelinmeyeceği, her türlü ilişkide fazla aracı istenmediği belirtiliyordu.
Toplantılara tüccar, sanayici, işçi ve çiftçi sınıflarının temsilcilerinden oluşan 1135 delege katıldı.
Bu kongrede katılımcılar hem tüccarı, işçiyi ve çiftçiyi hem de Anadolu’daki tüm büyük şehirleri temsil ediyordu. Kongreye her şehirden 5 temsilci katıldı. Bu özelliği ile 1923 kongresi, tüccarın, işçinin, çiftçinin ve Anadolu halkının ekonomi kongresidir.
Daha sonraki kongrelerde, kongrede temsil konusuna özen gösterilmediğinden katılımcıların çoğunu bürokratlar ve iktisatçılar teşkil etmiştir.
Ekonomiye yön verdi
Uygulanacak ekonomi politikaları ile ilgili tartışmalar sonucu yapılacaklar madde madde belirlendi.
Kongre bildirgesinde yer alan temenniler ve kararlar himayeci ve milliyetçi bir iktisat politikasının ana yapısını oluşturuyordu. Ve devletin özel teşebbüsü koruması, desteklemesi öngörülüyordu.
İzmir İktisat Kongresi’nde belirlenen bu ilkeler, Cumhuriyet dönemi iktisat politikalarının esasını teşkil etti.
5. İzmir İktisat Kongresi’nin ana teması “Küresel Yeniden Yapılanma Sürecinde Türkiye Ekonomisi” olarak belirlendi.
Kongrede, küresel ekonomik gelişmeler ışığında Türkiye’de uygulanması gereken politikalar tartışılacak.
