Osmanlı'dan intikal etmiş 20 bin kadı defteri varmış. İstanbul ile ilgili on bin kadı defterini İkinci Abdülhamit ciltlettirmiş. Bu defterler şimdilerde İstanbul Müftülüğü'ne bağlı bir arşivde, bir tarihi yapıda muhafaza ediliyormuş. Anadolu'daki kadı defterleri ise Milli Kütüphane'de toplanmış. Sabancı Üniversitesi ile ABD'deki Packard Humanities Institute'un birlikte yürüttüğü bir proje kapsamında, ünlü tarihçilerimiz 20 kadı defterini Türkçeleştirerek yayına hazırlamaya soyunmuş. (Bilgi için: Packard ailesi, ünlü PH bilgisayarlarını üreten teknoloji firmasının ortağıdır. Kurucusunun torunu David Packard, bu projeye özel ilgi duyduğundan mali ve teknik destek veriyormuş.) Bugüne kadar 7 kadı defteri Türkçeleştirilmiş. Kadıların karar defterleri anlamına gelen "Şer'iye Sicilleri", Osmanlı'da olan bitenin inceleneceği en geniş veri tabanı imiş. Çünkü ekonomi ile ilgili, devlet-vatandaş ilişkileri ile ilgili, aile ile ilgili, sosyal yapı ile ilgili her olay kadıya intikal edermiş. Ve kadı efendi de davacıları, davaları, kararı bir deftere yazarmış. Bu yedi defterin ilki nefis bir baskı ile yayımlandı. Fiyatı 60 YTL. Kitabın sonunda bir de CD-Rom var. Bu CD-Rom'da basıma hazırlanan 7 kitabın tamamının toplu dizini (concordance) var. Bu büyük araştırma ve yayın projesinin onursal başkanlığını ünlü tarihçimiz Prof. Dr. Halil İnalcık yapıyor. Harvard Üniversitesi'ndeki Vehbi Koç Kürsüsü'nde hocalık yapan tarihçimiz Prof. Dr. Cemal Kafadar, hazırlanan kitapların, "ekonomi, tarih, hukuk, sosyoloji, istatistik, sanat ve mimarlık tarihi gibi çeşitli alanlarda önemli bir başvuru kaynağı olacağını" söylüyor. (Bilgi için: Koç ailesi, Vehbi Koç adının yaşatılması için Harvard Üniversitesi'ne 1 milyon dolar bağışladı. ABD üniversitelerinde bağış ile oluşturulan kaynağa dayalı olarak kürsü kuruluyor. Bağışın büyüklüğüne göre kürsüde hoca görevlendiriliyor. Üniversitenin ve hükümetin de katkısı ile Vehbi Koç kürsüsünün ana kaynağı şimdilerde 2 milyon 250 bin dolara ulaştı. Ama, Harvard'da bir kürsünün devamı için en az 3.5 milyon dolarlık kaynak gerekiyor. Çünkü, bu kaynak "anapara" (endovment) olarak korunuyor. Anaparanın kaynağı ile kürsünün giderleri karşılanıyor. Vehbi Koç kürsüsünde Prof. Dr. Cemal Kafadar, Harvard öğrencilerine Türk tarihi dersi veriyor.) Osmanlı tarihi çok renkli "İstanbul Mahkemesi 121 Numaralı Şer'iye Sicili" başlığını taşıyan birinci kitap 1817 yılının kadı defterlerindeki kayıtları içeriyor. Kararlar o kadar ilgi çekici ki.Kadı defterlerindeki kayıtlarda miras davalarından ticari ve medeni hukuka, komşu anlaşmazlıklarından dükkân satışlarına pek çok konuda tarih bilgisi var. Ünlü tarihçimiz İnalcık diyor ki,"Türkler İstanbul'u aldıklarında İstanbul, dört mahallesi olan küçük bir yerleşim bölgesi idi. İstanbul, Türkler zamanında büyüdü. Biz yaşadığımız toprakların, yaşadığımız şehrin tarihini bilmeliyiz ki, bu topraklara, bu şehre sahip çıkalım."Sabancı Üniversitesi yayını olarak satışa sunulan birinci kitabın kâğıdı, baskısı nefis. Dili yalın. Anlatımı akıcı. Her yaştakilerin okuyup çok şey öğrenebilecekleri bir kitap. Tavsiye ederim. guras@milliyet.com.tr Hikâye gibi anlatımı var