Sonuç ne oldu? Tekel 4 yıldır özelleştirme gündeminde. Tekel 4 yılda pazar payını kaybetti. Makineleri eskidi. Dört yıl önce sigara pazarında payı yüzde 70 idi. Şimdilerde yüzde 50nin altına düştü...Tekeli özelleştireceğiz. Kabul de... Tekelin ekonomiye yarar ve zararını tartışırken, dört yıl önceki durumuna mı, yoksa 4 yıllık "çökertme" dönemi sonundaki durumuna mı bakacağız?"Zaten rekabet gücü kalmadı... Zaten makineleri eskidi... Zaten yabancılar kadar kaliteli sigara yapamıyor... Zaten yabancılar kadar kazanamıyor" diyerek kendi kendimizi mi kandıracağız... Tekelin özelleştirilmesine 2001 yılı başında karar verildi. Tekel özelleştirilecek diye o tarihten sonra Tekelin "suyu kesildi". Rakipleri, yeni yatırımlar, yeni teknolojiyle üretim güçlerini artırırken, Tekelin imkanları "donduruldu". Tekel rekabet gücünü korumak için rakiplerinin aldığı makinelerin benzerini alamadı. Rakiplerinin personeliyle yarışacak kaliteli personel alamadı. Özelleştirmenin gecikmesine bağlı olarak KİTleri nasıl çökerttiğimiz ve de nasıl ucuzlattığımız konusunda en güzel örnek, Milliyet Ekonomide dün Bülent Yardımcı imzasıyla yayımlanan haberdir. Türkiyedeki yabancı sigara üreticileri sigarayı "sert kutu" ile pazarlıyor. Tekelin pazar payını koruyabilmesi, rekabet edebilmesi için "sert kutu" makinesi satın alması gerekiyor. Aksi halde pazarı kaybedecek. Tekel, bir yerden para bulup buluşturarak "sert kutu" makinesi satın alıyor. Tokat Sigara Fabrikasına kuruyor. Sigaraları sert kutuyla pazarlıyor. Derken efendim, Tütün Üst Kurulu, özelleştirilmeyi bekleyen Tekelin yatırım yapamayacağını ileri sürerek, makinelerin sökülmesi ve yurtdışına iade edilmesi kararını veriyor. Tekel mahkemeye gidiyor. İdare mahkemesi de "Makineler sökülsün, yurtdışına iade edilsin" kararını veriyor...Bu operasyon "Tekeli çökertme, fiyatını ucuzlatma operasyonu" değildir de nedir? Sigara pazarında yüzde 70 payı olan, makineleri ve çalışanlarıyla rakipleriyle aynı çizgide olan bir Tekel mi yüksek fiyata satılır, pazar payı yüzde 50nin altına düşmüş, makineleri eskimiş, çalışanları ihtiyarlamış bir Tekel mi yüksek fiyata satılır? Çökertme operasyonu Bu anlattığım "özelleştirilecek KİTleri çökertme operasyonu"... Bir de "doğrama operasyonu" var... Gene Tekel örneğine bakalım... Tekel ekonomik büyüklükte bir kuruluşumuz. 2003 yılında 500 büyük firma sıralamasında, kamu ve özel sektör kuruluşları arasında, (1) Brüt katma değerde 2nci, (2) Üretimden satışlarda 14üncü, (3) Dönem karında 10uncu sırada... Kabaca Türkiyenin ekonomik büyüklükte (kamu ve özel) ilk 15 firması arasına giriyor. Günümüzde küresel rekabette ekonomik büyüklük çok önemli. Bizim ekonomik büyüklükte çok az kuruluşumuz var. Mevcutlar yılların birikimiyle ortaya çıkarılanlar. Yerlisiyle yabancısıyla özel sektör ekonomik büyüklükte yeni yatırımlar yapmaya istekli değil. Kaç yıldır (otomotiv fabrikalarıyla ilgili yatırımlardan bu yana) Türkiyede ekonomik büyüklükte yatırım yapılamıyor. Biz ise, eksilen yapılmışları parçalayarak satmayı pek seviyor, başarı sayıyoruz. Tekelin içki bölümünü ayrı sattık. Kabul... Ama şimdi sigara bölümünü, parçalaya parçalaya satmak çok yanlış... Ama kime dert anlatacaksınız. Farklı fikirleri kiminle tartışacaksınız? Rekabet Kurulu Başkanı Mustafa Parlak, "Tekelin hemen parçalanması, parçalanarak satılmasını" uygun gördü. Doğrama operasyonu Üretici 2000 2001 2002 2003 2004 (*)Tekel 69.8 68.7 61.0 52.4 48.0Philsa 22.9 21.4 27.4 35.8 38.0JTI 7.3 9.9 11.6 10.3 12.0BAT - - - 1.5 2.0Toplam 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 (*) 2004 tahmini. guras@milliyet.com.tr Tekel'in sigara pazarındaki payı nasıl küçülüyor? (Yüzde)