Amerikan köftecisi Türkiyede hızla yayıldı. Büyük şehirlerde çok sayıda dükkan açtı. McDonalds isminin "parlaklığı" ve de ismin "Amerika" ile bütünleşmesi "cesur - korkusuz" bir yayılma politikası uygulamasına neden oldu.Örneğin İstanbulda Ortaköyde tarihi camiin önündeki binanın tepesine, minareleri gölgeleyen kocaman ve ışıklı "M" sembolü dikildi. Bu "çarpıcı" görüntü dünyanın en çok okunan dergi ve gazetelerinde yer aldı. Ortaköy halkının, Ortaköyü sevenlerin ve de bu çelişkiyi görenlerin mücadelesi sonuç vermedi. Firma "M" harfini yerinden kıpırdatmadı.Geçen yıl Dolmabahçedeki İnönü Stadının saraya bakan ana kapısının iki yanına kocaman harflerle McDonalds yazıları asıldı. Stada McDonalds bayrağı çekildi. Ben, bu sütunda bu çelişkiyi anlatmaya çabaladım. Kültür Bakanlığı, Boğaziçi İmar Müdürlüğü, harekete geçti. Yazıları kimse duvardan söktüremedi.Ankarada ODTÜde McDonaldsın açtığı dükkanı kapatmak için dört yıldır öğrencilerin sürdürdüğü mücadele sonuç vermedi. McDonalds mağazası faaliyetini sürdürdü...Derken bir gün Ortaköyde, camiin önündeki yüksek katlı kırmızı binanın damındaki koskoca "M" harfi yok oldu. Dolmabahçedeki stadın kapısının iki yanındaki kocaman McDonalds harfleri yerinden söküldü. Bayrak indirildi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi kampüsündeki McDonalds mağazası 15 Aralıkta kapandı.Sadece onlar değil çok sayıda McDonalds mağazası kapandı... Orta Doğu Teknik Üniversitesi kampüsündeki köfteci dükkanının kapanmasında belki öğrenci mücadelelerinin etkisi olmuştur ama dört yıl mücadeleye rağmen kapanmayıp, şimdi diğer dükkanlarla birlikte bu dükkanın da kapanmasının bir başka nedeni vardır. Bu neden, "ekonomi"dir. Amerikan köftesini Türk halkı şimdi pahalı bulmaktadır. Amerikan köftesinin fiyatı artmadı ama, Türk halkının Türk lirası olarak eline geçen gelir azaldı. Bir "Big Mac" (büyük boy Amerikan köftesi) ABDde ve diğer ülkelerde 2.60 dolara satılıyor. Türkiyede bunun dolar kurundan karşılığı 3 milyon 800 bin Türk lirası eder. Amerikan köftecisi bu büyük boy köfteyi Türkiyede 2.00 dolara sattığı halde müşteri bulamadığından dükkanını kapatıyor.McDonalds dükkanları sadece Türkiyede değil, başka ülkelerde de hızla kapanıyor. Ama o ülkelerdeki kapanış nedeni ekonomi değil, "ideolojik". Çünkü McDonaldsın sembolü "M" küreselleşme ve ABD karşıtlarının hedefi haline geldi.1990lı yılların başında McDonaldsın "M" harfinin Rusyada Puşkin Meydanına dikilmesi, 1990lı yılların sonlarında Çinde Pekinin duvarlarını "M" harfli afişlerin süslemesi Rusya ve Çinin dünyaya açılmasının, bu ülke pazarlarının Amerikalı kapitalistlere açılmasının sembolü olarak kabulleniliyordu.Fakat günümüzde Seattle, Quebec, Paris ve Milanodaki uluslararası toplantılarda küreselleşme karşıtlarının çıkardıkları olaylarda "M" sembolüne saldırı olağan hale geldi.ABDde ve dünyanın değişik ülkelerinde 28 bin köfteci dükkanını simgeleyen "M" logosunun sihrini bozan ilk olay 1994 yılında, "iki iyi niyetli İngiliz çevrecisinin, tamamen çevreci kuşkular ile" McDonalds aleyhine İngiliz mahkemelerinde açtıkları davadır. McDonalds firması dünyanın en büyük avukatlık firmalarıyla bu iki amatör çevreci İngilizin, Morris ve Steelin karşısına dikildi. McDonalds iki yıl süren davayı kazandı ama dünya çevrecilerini ve kamuoyunu kaybetti. Daha sonra sendikal hareketler, "deli dana hastalığı" da McDonaldsın imajını yıprattı.Dünyanın en başarılı köfte zinciri, en tanınmış markası dünyada küreselleşme karşıtları ile boğuşmaya çabalarken Türkiyede fakirleşmenin "tokadını" yedi. guras@milliyet.com.tr Yıllar önce İstanbulda Taksim Gezisinin altındaki dükkanda ilk McDonalds mağazası açıldığında, "Türkiye de artık dünyanın zengin ülkeleri arasına girdi. Bizde de Amerikan köftecisi dükkan açtı" diyerek bayram etmiştik.
