Merkez Bankası, bankalar tarafından, akşamüzeri yatırılan, ertesi sabah çekilen "gecelik mevduata" ödediği faizi yüzde 26'dan yüzde 24'e düşürdü.
Bu, hem banka mevduatı olan Ayşe Hanım Teyzemi hem de bankadan tüketici kredisi kullanan Ali Rıza Bey Amcamı ilgilendirir.
Önce gecelik mevduat nedir, faizi neden önemlidir, bu faizin indirilmesini kimler ister, onları anlayalım. Sonra Ayşe Hanım Teyzem ile Ali Rıza Bey Amcamın durumuna sıra gelir.
Bizim bankalarımızda (çok kaba rakamlarla) 150 katrilyon lira mevduat var. Bankalarımız bunun 50 katrilyon lirasını kredi olarak ona buna vermiş durumda. 90 - 95 katrilyonunu Hazine bonosuna ve tahvile bağlamış. 6 - 9 katrilyon lira da kasalarında nakit duruyor.
Bu 6 - 9 katrilyon lirayı bankalar, akşamüzeri Merkez Bankası'na "gecelik mevduat" olarak yatırıyor, ertesi sabah parayı çekerek kasasına koyuyor. Bu parayı kredi olarak değerlendirebilirler veya bu para ile Hazine bonosu veya tahvil alabilirler. Almıyorlar. Çürkü Merkez Bankası'nın gecelik faizi onlara yetiyor.
Gecelik faiz oranı sadece bankaların kasalarında çok yüksek rakamda para tutmasını teşvik etmiyor, aynı zamanda ekonomideki faiz oranını belirliyor. Hazine, bono veya tahvil satarken Merkez Bankası'nın gecelik faizinin üzerinde faiz vermek zorunda. Bankalar işadamına veya tüketiciye kredi verirken Merkez Bankası'nın onların parasına ödediği faizin üzerinde faiz istemek durumunda. Mevduata ödenen faizi Merkez Bankası faizi sınırlıyor. Çünkü banka mevduat olarak topladığı parayı Merkez Bankası'na gecelik olarak yatırdığında alacağı faize bakarak mevduata faiz veriyor.
Merkez Bankası'nın faiz indirimini "piyasa" dört gözle bekliyordu. Hükümet de belli etmeden çok "istiyordu".
Hükümet faiz indirimini ekonomi politikalarının başarısını belgeleyen bir not olarak görüyor. Buna ek olarak Hazine'nin iç borç faiz yükünü azaltacak bir şans olarak değerlendiriyor.
Piyasa (bonocular - borsacılar ve dövizciler) için faiz indirimi çok önemli. Merkez Bankası faiz indirince, Hazine yeni satılacak bono ve tahvillerin faizini indirecek. Eskiden satılanları almış olanların portföyündeki bono ve tahvillerin kıymeti artacak.
Faiz düşünce tasarruflar alternatif yatırım alanı arayacak. Borsaya gidecek. Borsa canlanacak.
Faiz inince eskiden para dövize de yönelirdi ama, dövize güven kayboldu. Şimdi dövizciler faiz indiriminin dövizi daha da ucuzlatacağını söylüyor.
Normal dönemlerde ucuz faiz, kredi kullanımını teşvik eder, ekonomide yatırımları, üretimi artırır. Ama içinde bulunduğumuz konjonktürde 2 puanlık indirimin bu konuda büyük etki yapmayacağı görülüyor.
Gelelim Ayşe Hanım Teyzem ile Ali Rıza Bey Amcamın bu faiz indiriminden nasıl etkileneceğine. Ayşe Hanım Teyzemin bankada Türk lirası mevduat hesabı var. Bankası, faizi düşüre düşüre yüzde 24'lere düşürmüştü. Bundan da yüzde 18 vergi kesiliyor, eline yüzde 19.68 net faiz geçiyordu. Şimdi Ayşe Hanım Teyzemin bankadan aldığı net faiz en az 2 puan düşer. Eline yüzde 18 dolayında net faiz geçer.
Ali Rıza Bey Amcamın durumu bozuk olduğundan hem tüketici kredisi kullanıyor, hem de kredi kartı borcunu taksitlendirdiği için faiz ödüyordu. Onun faizinde ufak da olsa bir düşme görülür.