Genel kanı, Türkiye’ye oluk oluk sıcak para geldiği. Çok kişi sıcak paranın borsayı çıldırttığına inanıyor.
Öyle ya... Borsa’da yabancıların sahip oldukları hisse senedi toplamı 2008 sonunda 27 milyar dolar, 2009 sonunda 55 milyar dolar iken, 15 Ekim 2010’da 82 milyar dolar oldu.
Acaba yılın başından 15 Ekim’e kadar yabancılar (sadece) hisse senedi almak için Türkiye’ye (82-55=27 ) 27 milyar dolar mı getirdi. Şimdilerde yabancıların borsadaki hisse senetlerinin değeri 77 milyar dolar. Acaba yabancılar 15 Ekim’den bu yana borsadaki hisse senetlerini satarak Türkiye’den 5 milyar dolar mı çıkardı?
Açıklama: (1) Borsada işlem gören hisse senetlerinin stoğu yılbaşından bu yana sadece 903 milyon dolar arttı. (2) Borsada yabancı payı yılbaşında yüzde 67 idi. Şimdilerde gene yüzde 67 oranında. Bu durumda borsaya oluk oluk giren para ile hangi hisse senetleri alındı? Borsaya giren yeniş senet miktarı az. Yabancıların payı aynı. O zaman sıcak para nereyegidiyor?
Cevap: Borsa endeksinin artması, (hisse senetlerinin yükselmesi) yanıltıcı görüntü veriyor. İMKB-100 endeksi 2008 sonunda 26 bin idi. 2009 Sonunda 52 bin oldu. Ekim’den bu yana 70 binlerde dolanıyor. İniyor, çıkıyor
İMKB’ye giren 2.3 milyar dolar
Borsada yabancı sayılan müşteriler için her gün alım satım yapılıyor.
Yılbaşından bu yana yapılan işlemlerden anlaşıldığına göre 2010 yılının başından bu yana borsada yabancıların net alımları 2.3 milyar dolardan ibaret. Demek ki, yılbaşından bu yana borsaya oluk oluk giren sıcak para stoğu 2.3 milyar dolayında.
Sıcak paranın, yönleneceği bir başka alan hazine bonosu ve tahvillerdir. Devlet İç Borçlanma Senetlerinde Ekim ayı itibariyle yabancıların toplam birikimi 33 milyar dolardır. 2009 yılı sonunda bu rakam 20 milyar dolardı.
Demek ki bu yılın başından buyana devletden faiz almak için 13 milyar dolar sıcak para Türkiye’ye girmiş.
Bir de Merkez Bankası’nın gecelik faizinden, repo faizinden yararlanmak için gelen sıcak para var. Bu para bankalara döviz mevduatı olarak geliyor. Bankalar aracılığıyla değerlendiriliyor.
Geçen yıl sonu bankalardaki bu tür paraların toplamı 7 milyar dolar idi. Şimdilerde 9 milyar dolar dolayında. Demek ki, banka sistemindeki faiz cazibesi ile de yılbaşından bu yana 2 milyar dolar sıcak para girişi olmuş.
Toplam giriş 17 milyar dolar
Bu rakamlar toplanınca yılbaşından bu yana, borsa, bono ve banka faizi için gelen sıcak para miktarında 17 milyar dolar dolayında bir artış görüntüsü ortaya çıkıyor.
Denilebilir ki giriş (sermaye hareketi) önemli değil. Önemli olan stoktur. Borsanın günlük değer ölçülerine göre yabancıların borsadaki hisse senetlerinin değeri 77 milyardır. Devlet İç Borçlanma Senetleri’ndeki sıcak para stoğu 33 milyar dolardır. Mevduat hesaplarındaki birikim 8-9 milyar dolardır. Bunların toplamı 119-120 milyar dolar eder...
İki türlü endişe var: (1) Çömlek patlar da sıcak para kaçar ise biz ne yaparız. Sıcak parayı nasıl öderiz? (2) Çömlek patlar ise yıllık 40 milyar dolarlık cari açığı (döviz açığını) kapatmak için nasıl döviz buluruz?
Cevap (1) En kötü durumda sıcak paranın tamamı ülkeden çıkmaz. Çömlek patladığında önemli olan yabancı çıkışı değil, yerlinin dövize hücumudur.
Ama böyle bir hucuma karşı önemli döviz stoğumuz birikti Merkez Bankası rezervinde 77 milyar dolar, bankalardaki döviz hesaplarında 100 milyar doları aşan döviz var. (2) En kötü günlerde bile yüksek faizi ödeyen, kısa vadeye razı olan dövizsiz kalmaz.
(Bir önemli not: Çömlek patlasa ne olur? Dolar fiyatı yükselir. Dolar fiyatı yükselince ihracat geliri artar, ithalat gideri azalır. Döviz açığı küçülür. Belki de daha iyi olur!)