Bursa'nın, Denizli'nin, Kayseri'nin nesi meşhur? Eskiden kestanesi, horozu, pastırması meşhurdu. Şimdi ise "müteşebbisi" (işadamı) meşhur.
Günümüzde Bursalı, Denizlili, Kayserili işadamları kestane, horoz, pastırma değil, sanayi ürünü yağıyor, satıyor. Sadece doğdukları büyüdükleri şehirlerde değil, Türkiye'nin her köşesinde ve dünya pazarlarında mal satıyor.
Bizim petrolümüz yok, kömürümüz yok, dünyaya ün salmış ilim - bilim adamımız, ağır sanayiimiz, elektronik sanayiimiz, halkını düşünen doğru dürüst liderimiz yok ama, bolca müteşebbisimiz var.
Bunun ne demek olduğunu anlamak için, uzağa değil Rusya'ya bakmak yeter. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği'nde yetmiş yılda ülke sanayinin zirvesine tırmandı. Elektrik, demir çelik, kömür, buğday üretiminde rekorlar kırıldı. Astronotlar göklerde dolandı. Derken efendim rejim değişti. Rejim değiştiğinde (rakamlara inanılamaz ama) tam 17 milyon (evet 17 milyon) mühendis ve bilim adamı işsiz kaldı.
Ama mevcut ağır sanayi, mevcut altyapı, mevcut teknik kadro, yetişmiş bilim adamı, mevcut araştırma ve geliştirme sistemi "Yeni Rusya"nın, yeni yapılaşmasını başlatamadı. Çünkü geçen yetmiş yıllık sürede "müteşebbis" yetişememişti.
Yeni Rusya'nın yeni yapılanmasına soyunan ve müteşebbis diye ortaya çıkan az sayıda Rus, devleti soydu. Onlar zenginleşti. Devlet iflas etti.
Eğri oturalım, doğru düşünelim... Neden Enka şirketi Moskova'nın binalarını inşa ediyor? Neden Migros Rusya'nın en başarılı süpermarketlerini açıyor? Neden Efes Ruslara bira yapıyor? Rusya'da duvarcı da var, mağazalarda çalışacak adam da var, arpa da var... Ama müteşebbis yok. Sadece Enka, Migros ve Efes mi, yüzlerle, hatta binlerle Türk müteşebbis Rusya'da iş yapıyor.
Müteşebbis Nasrettin Hoca'nın hikayesinde, unu, yağı, şekeri bir araya getirip karan adamdır.
Üretim denilen şey, katma değer yaratmaktır. Üretimin 4 faktörü, (1) Doğa, (2) Emek, (3) Sermaye, (4) Müteşebbistir. Günümüzde dünyada diğer 3 faktörden bol bir şey yok ama, bu 3 faktörü bir araya getirecek müteşebbis yok.
Türkiye'nin havasından mı, suyundan mı bilinmez, Cumhuriyet'e kadar üretim ile ve ticaret ile tanışmamış halkımız birden müteşebbis olmaya başladı. Sadece Bursa, Denizli ve Kayseri'den değil Anadolu'nun her köşesinden "müteşebbis" fışkırıyor.
Müteşebbis demek "iş yaratan - işveren" demek... Müteşebbis üretime katkıda bulunduğu sürece ve rekabete dayalı katma değer yarattığı sürece var olabilir. Zarar eden müteşebbis yaşayamaz. Bu nedenle müteşebbis sayısının artması ülkede istihdamın, üretimin, rekabet şansı olan üretimin artışının, zenginleşmenin işaretidir.
Şimdi hemen akla "müteşebbis artıyor da... paralar nereye gidiyor?.." sorusu gelecek. Önce müteşebbis artacak, üretim gerçekleşecek, üretim gelir yaratacak... Sonra bu gelirin dağılımını tartışacağız. Gelir belki bir süre çarpık dağılacak ama... Ne yapacaksınız?.. Hiç yoktan iyidir."