Özel sektörün dış borcu 172 milyar dolar
Eski yıllarda kamu kesimi dış borç kullanırdı. Şimdilerde kamu sektörü dışarıdan borçlanmayı durdurdu. Özel sektör çılgınca borçlanmaya başladı.
Türkiye’nin dış borcu geçen yılın mart ayı sonunda 212 milyar dolardı. Bu yılın mart ayında 262 milyar dolar oldu. Bir yılda dış borç artışı 50 milyar dolar.
Toplam dış borcun 74 milyar doları kamu borcu. 16 milyar doları Merkez Bankası’nın borcu. 172 milyar doları ise özel sektörün borcu.
Özel sektörün toplam 172 milyar dolarlık borcunun 60 milyar dolarlık bölümü banka ve finans kesiminin borcu, 112 milyar dolarlık kısmı ise özel şirketlerin borcu.
2007 yılının Mart ayından geriye 12 aylık dönemde dış borç rakamındaki yükselişin tamamına yakın bölümünün özel sektörün borçlarındaki 48.6 milyar dolarlık artıştan kaynaklandığı anlaşılıyor.
Bu ön açıklamalardan sonra rakamların daha iyi değerlendirilmesine imkân verecek ek bilgiler aktarayım:
Özel sektör devamlı borçlanıyor
- AB ülkelerinde “kamu borcu” denildiğinde, iç borç-dış borç ayrımı yapılmıyor. Kamu kesimi kendi konvertibl para birimiyle borçlandığı için ve de sermaye hareketleri serbest olduğu için borcun kaynağının iç mi, dış mı olduğu bilinmiyor.
Bizde ise (belki de Türkiye’ye kredi verenlerin kendi risklerinin iyi izlenmesini istemeleri nedeniyle) kamunun ve özel sektörün içeriye borçları ile dışarıya borçları ayrı ayrı izleniyor.
Bizde kamunun iç borcu (2008 Mart ayı sonu itibariyle) 266.4 milyar YTL (208.8 milyar dolar). Bu rakam dış borca eklenirse, kamunun (AB tanımında) borcunun 283.1 milyar dolar olduğu anlaşılır.
- AB ülkelerinde bankalar ve şirketler küresel piyasalara her gün borçlanır, borçlarını öder. Bunun hesabını tutmaz da, sormaz da. Bizde ise bankaların ve şirketlerin yurtdışından ne kadar borçlandıkları izlenir. Ve de özel bankaların ve şirketlerin döviz borçları kamunun döviz borcuna eklenir.
- Merkez Bankası’nın dış borcu yoktur. Merkez Bankası’nın dış borcu olarak görülen rakam, yurtdışındaki vatandaşlarınızın açtıkları Kredi Mektuplu Döviz Mevduat Hesapları toplamıdır. Merkez Bankası’nın hesapları bir mevduat bankasına devrederek bu dertten kurtulması gerekir.
Kur riski tehlikeli
Özel sektör (bankalarıyla, şirketleriyle) bir yılda dışarıdan neden 48.6 milyar dolar borçlandı?
- Merkez Bankası faizi yükselterek özel sektörü dışarıdan borçlanmaya itti. Dışarıda faiz düşük. Türkiye’de pahalı. Artık yüksek faizin cazibesinde sıcak parayı yabancılar getirmiyor. Bizim bankalarımız ve şirketlerimiz getiriyor.
- Bir yılda cari açığımız (döviz açığımız) 40-50 milyar dolarlara ulaşır hale geldi. Özel sektör bir yılda 50 milyar dolar dolayında borçlanınca ve de bu kadar döviz ülkeye girince hem döviz ucuzluyor hem de cari açık (döviz açığı) kapanmış oluyor.
Yarın, öbür gün dolar fiyatı yüzde 10 veya yüzde 20 artacak olursa, özel sektör bankaları ve şirketleri 17 milyar dolar veya 32 milyar dolar karşılığı YTL yükünü (kur riskini) nasıl öder? Zor öderÖ ÖdeyemezÖ İşte o zaman faturayı ödemek gene saf ve bakir Türk halkına düşer. (Bugün çekirdeğiyle yenilen hurmalar, yarın boğazımızı tırmalar.)
