Diyelim ki, ülkede belli bir dönemde 10 ekmek üretiliyor. Diyelim ki, bu ekmekleri tüketecek olanların elinde de 10 para var. Hepsi de ekmek satın almak istiyor. (On para, bölü on ekmek, eşittir bir para...) Her bir ekmek bir paraya satılır.
Diyelim ki ülkede belli bir dönemde 10 ekmek üretiliyor iken, bu ekmekleri tüketecek olanların eline 20 para verildi... Bu durumda, (yirmi para, bölü on ekmek eşittir, iki para eder.) Her bir ekmek iki paraya satılır.
Ekmek fiyatı yüzde yüz artar. Paranın değeri yarıya iner. İşte bu noktada siz paraya itibar kazandırmak isterseniz, yapacağınız tek bir şey vardır: Para kullananların eline daha fazla para vermezsiniz. Para miktarını 20 para ile sınırlandırırsınız. Ve de ekmek üretimini artırırsınız. Eğer ekmek üretimini 10’dan 20’ye çıkarabilirseniz, (yirmi para, bölü yirmi ekmek eşittir, bir para eşitliği ortaya çıkar.) Ekmek bir paraya satılır. Para "itibar" kazanır.
Bu anlatım, paranın değeri ile üretim ilişkisini sergilemek için, "basit bir anlatımdır." Dolar karşısında diğer ülke paralarının değer değişiminde de buna benzer bir çark çalışır.
Bu ön açıklamadan sonra gelelim ana konumuza.
Sayın okuyucularıma bu yazının altında bir tablo sunuyorum. Bu tabloyu ABD’de yayınlanan "The New York Times" gazetesinin pazar günleri verdiği "Seyahat Eki"nden aktarıyorum.
Gazete seyahat etmek isteyen okuyucularına, gidecekleri ülkelerin para birimlerinin ABD dolarına karşı nasıl değiştiğini anlatmak için bu tabloyu düzenliyor. Tabloda 1 ABD doları ile her ülkede ne kadar milli para satın alınabildiği açıklanıyor.
Bir yıl önce 13 Ağustos tarihinde Mısır’da 1 ABD doları veren karşılığında 3.23 Mısır parası alırken, bir yıl sonra 3.90 Mısır parası alabilir hale gelmiş.
İspanya’da 1 ABD dolarının karşılığı bir yıl önce 170.70 İspanyol parası iken şimdi 171.50 olmuş. Yunanistan’da bir yıl önce 1 ABD doları veren 345.70 Yunan parası alırken, şimdi 351.20 Yunan parası alıyor.
Açık anlatım ile bir yıllık değer değişimleri çok küçük. Amma ve lakin, geliniz Türkiye’ye... Bir yıl önce 1 ABD doları veren karşılığında 597 bin 343 Türk lirası alırken, bu yıl 1 milyon 285 bin 185 lira alır hale gelmiş. Tabloda yer alan değerlere göre Türk parası bir yılda yüzde 115 "itibar" kaybetmiş.
Bu açıklamalardan sonra tabloya bir daha bakınız:
(1) Türk parası kadar değersiz, 1 ABD doları karşılığı milyon para birimi ile ifade edilen bir tek para yok.
(2) Türk parası kadar, bir yılda dolar karşısında yüzde yüzün üzerinde değer ve itibar kaybeden bir tek para yok.
(3) Parası değer ve itibar kaybeden Türkiye, artık "Avrupa" ülkeleri listesinden silinmiş. "Ortadoğu" ülkeleri grubuna atılmış. (Ve garibim Türkiye hala, Avrupa Birliği hayali ile yatıp kalkıyor!..)
Bu hale düşmüş bir paraya, okumak ile, üflemek ile, fetva ile, laf ile itibar kazandırılamaz.
Ekonomisini küçültmeyi hedef alan politikaları milli politika olarak benimseyen, küçülen, yatırımdan ve üretimden vazgeçen bir ülkenin parasına itibar kazandırılamaz. İtibar üretim artışı ile olur. Üretim artar ise, Türk lirasının ABD doları karşısındaki değer kaybı önlenebilir. Bunu hatırlayalım da, "inşallah ile, maşallah ile" günlerimizi boş yere harcamayalım.
The New York Times gazetesinin bir yılda ülke paralarındaki ABD dolarına karşı değişimi sergileyen tablosu
