Tüpraş Türkiyenin en büyük sanayi kuruluşu. Ham petrol işleyen ve ham petrolden petrol ürünleri çıkaran kamuya ait tüm fabrikalara sahip olan bir "holding".Türkiyenin yıllık toplam ham petrol işleme kapasitesi 32 milyon ton. Bunun 28 milyon tonu, Tüpraşa ait fabrikalarda işleniyor. Tüpraş Türkiyenin rafineri kapasitesinin yüzde 86sına sahip. Ham petrol işleme yanında, yurtdışından ham petrol, LPG ve diğer petrol ürünleri ithal etme ve depolama konusunda da en büyük altyapının sahibi.1983 yılında kamu iktisadi kuruluşlarının daha verimli çalışmalarını sağlamak arayışında kamuya ait tüm rafinerilerin tek çatı altında toplanmasına karar verildi.Bu amaçla 1961 yılından beri faaliyet gösteren İPRAŞ (İstanbul Petrol Rafinerisi AŞ)ın adı Tüpraş (Türkiye Petrol Rafinerileri AŞ) oldu. (1) İzmit, (2) İzmir, (3) Batman, (4) Kırıkkale rafinerileri Tüpraş çatısı altında toplandı. (5) 2001 yılında da Petkimin Yarımca Tesisleri Tüpraşa devredildi. Bu tesislerde 5 farikada kauçuk, karbon siyahı, polistren gibi önemli petrol ürünlerinde ülke sanayiinin talebini karşılıyor. (6) Ditaş Deniz İşletmeleri ve Tanker AŞnin yüzde 80 ortaklık payı Tüpraş a verildi. Açık anlatımıyla Tüpraş hem dev, hem de sektöründe "tekel" konumunda, rakipsiz bir kuruluş. Böyle bir kuruluşa rakip çıkması imkansız. Çünkü, (1) Çok zaman ister. (2) Çok para ister.Tüpraşın teknolojisini yenilemek ve de kapasitesini artırmak amacıyla hazırlanan 1989 - 2004 dönemini kapsayan master yatırım planı çerçevesinde 2 milyar dolar tutarındaki projeler için 1.3 milyar dolar harcama yapıldı. Tüpraş, özelleştirilemiyor diyerek üzüm üzüm üzülenlerin gözleri aydın. Tüpraş son anda bir Türk ortak bulan Rus petrolcülere 1.3 milyar dolara gidiyor. 2003te Tüpraşın cirosunun 13 milyar dolar dolayında, net karının 300 milyon dolar olduğu tahmin ediliyor. 2003 Eylül sonu itibariyle 466 milyon dolar net nakit pozisyona sahip. Tüpraş faaliyeti ile Hazineye 4.5 milyar dolar dolayında vergi ve fon sağlıyor. Bu gelir, devletin toplam vergi ve fon gelirinin yaklaşık yüzde 20sini oluşturuyor.Tüpraşın özelleştirilmesine 1990 yılında karar verildi. 1991 yılında şirket sermayesinin yüzde 1.64ü, 2000 yılında yüzde 30.7si yurtiçi ve dışı piyasalarda halka arz edildi. Şirketin toplam halka açıklık oranı yüzde 34.24 oranına ulaştı.Tüpraşın sahip olduğu tesisler bugün kurulsa, en az 6 - 7 milyar dolar yatırım harcaması gerekiyor. Bugünkü durumuyla Avrupanın 7nci büyük rafineri grubu.Tüpraşın hisse senedi, borsada en son 12.600 liradan işlem gördü. Bu işlem fiyatına göre Tüpraşın borsa değeri 2.3 milyar dolar. Şimdi geliniz bu tabloyu değerlendirelim... Tüpraş, Türkiyenin en büyük sanayi kuruluşu halkın parası ile yapıldı. Bir günde yapılmadı. Yılların birikimi ile ortaya çıktı. Bu fakir halk bu sanayi grubunun fabrikalarının yenilenmesi için son dört yılda 2 milyar dolar yatırım harcamasını cebinden çıkardı.Tüpraşın akarı yok - kokarı yok. Zarar etmiyor. Kar ediyor. Benzerini ne kamu yapabilecek durumda, ne de özel sektör... İlla da "özelleştireceğiz", illa da, yerli veya yabancı bir özel sektör sermaye grubuna "blok" satacağız diyerek, Tüpraşı "haraç mezat" satmak acaba ne kadar doğru? İş işten geçti, Anadolu deyimi ile "oldu olacak - kırıldı nacak". Bütün bunları bugün yazmanın ne anlamı var, diyenler olacak... Ne yapayım?.. Benim elimden gelen de bu!.. "Özelleştirmede başarılı olduğumuzu ispat edeceğiz. IMFye verdiğimiz sözü yerine getireceğiz..." diyerek, benim, sizin paranızla yapılan Tüpraşın çoğunluk hissesinin "blok olarak" bir sermaye grubuna "haraç mezat satışını" içime sindiremiyorum. guras@milliyet.com.tr Hazineye katkısı 4.5 milyar $
