(Gerçek üretimi çıktının değeri değil, çıktının içindeki katma değerin büyüklüğü belirler)
2008 yılının ilk yarısında ülkedeki üretim durumunu ortaya koyan milli gelir rakamları gösteriyor ki, üretmiyoruz. Veya üretemiyoruz. Üretmeden refaha ulaşmak zordur. Üretmeden ayakta kalmak zordur.
Tarımda da üretim yetersiz, sanayide de üretim yetersiz. Milli gelir, belli bir dönemde üretilen mal ve hizmetlerin parasal (katma) değerini gösterir. Katma değer, bir mal veya hizmetin girdi ile çıktı fiyatı arasındaki farktır.
Basit bir anlatım, (Bu örnek, anlatım kolaylığı için çok basitleştirilmiş bir örnektir.): Bir elektrikli ütü üreticisi 95 YTL’lik parça ithal ediyor. Buna 2 YTL’lik kendi üretimi olan parça ekliyor. 3 YTL işçiye ödeme yapıyor. Elektrikli ütüyü 100 YTL’ye satıyor. Burada yaratılan katma değer 100-95 = 5 YTL’dir (üretilen yerli girdi+ işçilik).
Bir başka basit anlatım: Pamuğu tarladan topladıktan sonra iplik haline getirerek ihraç edersek, çok az katma değer yaratmış oluruz. Ama ipliği dokur, dokumayı giysiye dönüştürür ve de bir de markayla fiyatını şişirirsek, yaratılan katma değerin miktarı ölçülemeyecek kadar artar.
Katma değer önemli
Bir başka basit anlatım: Otomobilin bütün parçalarını Japonya’dan, Çin’den, Tayvan’dan getirir, Türkiye’de bunları monte edersek, otomobilin çıktı fiyatı 10 bin dolardır ama, girdi fiyatı 9 bin dolar olduğundan yaratılan katma değer bin dolar olur. Buna karşılık motoru, sacı, lastikleri, kapı kolunu, döşemesini yerli sanayi verirse, yerli sanayinin girdileri ile ithal girdiler toplamı 4 bin dolarda kalırsa, bir otomobilde yaratılan katma değer 6 bin dolara yükselir.
Büyümek, işsizlere iş bulmak, refaha ulaşmak, başka ülkelerle aramızdaki uçurumu kapatmak için üretmeye mecburuz. İşsizlere iş bulmak için üretmeye mecburuz. Üretmek demek daha çok katma değer yaratmaktır.
Fabrikalardan çıkan malın büyüklüğü, piyasadaki mal bolluğu yanıltıcı olur. Gerçek üretim gücünü katma değerin büyüklüğü ortaya koyar. Ülkede yaratılan katma değerin büyüklüğü ise milli gelir rakamlarından izlenir.
Üretim ithalat kadar artmıyor
Ekonomimizin yüzde 7 oranında büyüdüğü yıllar oldu. Ama biz büyümeyi sürdüremiyoruz. Hele hele son yıllarda yüksek faiz ve ucuz döviz nedeniyle tarımda ve sanayide üretimin yapısı bozuldu. Üretimde giderek daha çok ithal girdi kullanılıyor. Türk ekonomisi katma değer yaratamıyor.
Bunun açık göstergesi, 2008 yılının ilk yarısında gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 4.2 oranında artmasıdır. Tarım üretiminde yüzde 1.5 gerileme var. İmalat sanayii üretiminde 6 aylık artış yüzde 4.7 oranında.
TÜİK 2008 yılı için bitkisel üretim tahminini yayımladı. Erken tahmine göre, bir önceki yıla göre tahıllarda değişim beklenmezken sebze üretiminde yüzde 5.6, meyve üretiminde 9.8 oranında artış bekleniyor. Tarımsal üretimdeki gelişmeler milli gelir rakamlarına yılın ikinci yarısında yansıyacak.
Ucuz ithalat üretimi engelliyor
Yılın ilk 6 ayında ithalat yüzde 36.4 oranında artmıştı. Ara malı ithalatı yüzde 39.6 (Bir yılda enerji faturasındaki artışın yükü ayıklandığında yüzde 30.0 oranında), sermaye malı ithalatı yüzde 22.4, tüketim malı ithalatı yüzde 40 oranında büyümüştü.
Gayri safi yurtiçi milli hasıla (katma değer) artışlarına bakıyoruz. Yılın ilk yarısında imalat sanayiindeki üretim artışı yüzde 4.7 oranında. Harcamalara bakıyoruz. Yılın ilk yarısında yerleşiklerin tüketim harcamalarındaki artış yüzde 5.1 oranında. Toplam yatırım harcamalarındaki artış yüzde 4.7 oranında. Özel sektörün makine ve teçhizat harcamalarındaki artış yüzde 7.0 oranında...
İyi de ithal edilen ara malları ve hammaddeler nereye gitti? Daha çok ithalat yaparken neden daha az üretim ve tüketimden söz ediliyor? Neden bu milli gelir rakamları sanayi üretim endekslerindeki, kapasite kullanım endekslerindeki, tarımsal üretim rakamlarındaki bilgilerle çelişiyor?
Cevap: Milli gelir rakamları “gerçek üretimi”, bu ülkede bizim yarattığımız katma değeri gösteriyor. Çıktıya bizim koyabildiğimiz girdiyi gösteriyor. Önemli olan çıktının artışı değil. Çıktıya bizim ne kadar girdi katabildiğimiz. Yarattığımız katma değer arttıkça gelirimiz artacak.