Yanan "depo" değil ülke ekonomisi

İzmit'te depoları yanan TÜPRAŞ 4 rafinerisi ile Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşudur. İzmit'te deposu yanan rafineri Türkiye'nin en büyük rafinerisidir. Dünya ölçülerinde büyük, modern, üretim dalı yaygın bir rafineridir. Yıllık petrol işleme kapasitesi 11.5 milyon tondu. TÜPRAŞ'ın diğer rafinerileri 10 milyon ton kapasiteli İzmir - Aliağa, 5 milyon kapasiteli Kırıkkale - Orta Anadolu ve 1.1 milyon kapasiteli Batman rafinerileridir. Türkiye'nin tek özel sektör rafinerisi ATAŞ'ın yıllık petrol işleme kapasitesi 4.4 milyon tondur. ATAŞ'ın ortakları Mobil, Shell, BP ve Marmara Petrol şirketleridir. Akaryakıtını BP, yağlarını Mobil pazarlar.
Petrol - İş'in 1999 Haziran ayında yayımlanan "TÜPRAŞ gerçeği" başlıklı araştırmasında yer alan bilgilere göre, 1999 yılında petrol rafinerilerinin 27 milyon tonluk üretimine karşın, talep 30 milyon tonu bulacak, açık ithalat ile karşılanacaktır.
TÜPRAŞ yıllardır 500 büyük sanayi kuruluşu listesinin başında yer alır. 1998 yılında rafinerilerinde 4 milyar dolar katma değer yaratıldı. Şirket 370 milyon dolar kar etti. Ürünleri üzerindeki vergi ile Türkiye'nin toplam vergi gelirinin beşte birini sağladı.
Bu dev kuruluş 1991 yılında "özelleştirme" kapsamına alındı. Nasıl olsa özelleştirilecek diyerek o tarihten bu yana süründürülüyor. Yönetim Kurulu Başkanı, Mobil kökenli, rafineri deneyimli bir petrolcü. Uzun yıllar başarı ile genel müdürlüğünü yapan rafineri uzmanı uzaklaştırıldı. Onun yerine atanan TÜPRAŞ kökenli, rafineri deneyimi olan genel müdür kısa süre içinde işten alındı, Danıştay'a gitti. Gene geldi. Danıştay kararı ile gide gele yerine oturamadan yangın çıktı.
1991 yalında TÜPRAŞ'ın hisselerinin yüzde 1.64'ü halka arzedilmişti. O yıllarda 10 milyar lira nominal değerdeki hissenin her biri 2 bin liradan satılmıştı. Bu hisseler İMKB'de şimdilerde 36 bin liradan alınıp satılıyor. Bir hissenin borsadaki satış değerine göre TÜPRAŞ'ın toplam piyasa değeri (her bir hissesinin bu fiyattan satılacağı varsayımına dayalı olarak, tüm hisselerinin değeri) 6.3 milyar dolar olarak hesaplanıyor.
Özelleştirme kararı verildikten sonra İzmit ve İzmir'deki tesislerin modernleştirilmesi ve kapasite artırımı için 2 milyar dolarlık yatırım yapıldığı dikkate alınırsa, TÜPRAŞ'ın gerçek piyasa değerinin daha da yüksek olması gerektiği ortaya çıkar.
TÜPRAŞ'ın petrol işleme kapasitesi bakımından yüzde 40'ını oluşturan ve fakat farklı ürün işleme kapasitesi ile farklılık taşıyan İzmit tesislerinin (sigorta şirketinin açıklamalarına göre) toplam sigorta teminatı 1.1 milyar dolar. Bu rakam gerçek değerin çok altında bir rakam.
İzmit rafinerisinin yanındaki tankların bir kısmı dolum tankları ama çoğu da askeri ve sivil akaryakıt stoku için yapılmış "stratejik" önem taşıyan depolar. Bunların her biri (bana anlatıldığına göre) 10 - 15 bin ton akaryakıt depoluyor.
Tek bir deponun yanmasının ne demek olduğunu anlatmak için bana geçenlerde denizde yanan Marmara tankerini örnek gösterdiler. Marmara gemisindeki 1500 tonluk petrolün yanması 3 - 4 gün sürmüştü. İzmit'teki depoların her birinde tankerdeki petrolün 10 katı yakıt yanıyor.
Rafineri konusunda deneyimli petrolcüler, her rafineride bu büyüklükte yangınları başlangıçta kontrol altına alabilecek teknik donanımın, kimyasal maddenin bulunduğunu, hele hele İzmit rafinerisinde su sisleme sistemleri ve su bombaları ile yangını önleyecek, sınırlayacak ve söndürecek ileri teknolojinin kurulu olduğunu ancak bunların idari hatalar sonucu kullanılamadığını anlattılar. Bana anlatıldığına göre, TÜPRAŞ'ın diğer 3 rafinerisi ile ATAŞ'taki kimyasal söndürücülerin ve teknik söndürme gücünün İzmit'e kaydırılması için de TÜPRAŞ hiçbir çaba göstermedi.
TÜPRAŞ'ın yurtdışından yangın söndürme uzmanı arayışında gecikmesi karşısında BP - Mobil şirketi yöneticileri kendi güçleriyle İngiltere'den BP'nin yangın söndürme uzmanı Richard Coats'u Türkiye'ye getirdiler.
TÜPRAŞ depolarındaki yangının söndürülmesindeki beceriksizlik, sonucu ilginin bu alana yönelmesi, depremden zarar görenlere yönelik ilginin azalmasına neden oldu. Zaten yetersiz olan ilgi ve yardım gücü dağıldı.
Şu anda sadece TÜPRAŞ'ın depoları yanmıyor, ülke ekonomisi yanıyor.

Kara Kuvvetleri Komutanlığı’ndan iyi haber

Dün bu sütunda yayımlanan “Ordumuzun el uzatması gerekirö başlıklı yazı üzerine Kara Kuvvetleri Kumandanlığı’mızdan ordunun depremden zarar görenlere yardımı konusunda şu bilgiler verildi: “Kara Kuvvetleri’mizin 50 bin personeli, 21 noktada kurtarma çalışmalarına yardımcı olmaktadır. Yardım depremden 58 dakika sonra başlamış, devam etmektedir. 37 helikopter kurtarma çalışmalarına katılmaktadır.