Dalgalı kura geçen birçok ülkede döviz rezervleri yükseliyor. Bunun bir nedeni de kurdaki oynaklık nedeniyle MB'lerinin sık sık müdahale etmesi. Örneğin Şili, Kore ve Endonezya'nın gereğinden fazla rezerve sahip olduğu tartışılıyor. Örneğin iki yıl önce Şili'de rezervler milli gelirin yüzde 22'sine vardığında Güney Amerika ortalaması yüzde 15 civarındaydı. Döviz rezervlerinin yeterliği konusu çok önemli. Çünkü gereğinden az rezerve sahip bir ülke ödeme krizine girer. Öte yandan fazlası da gereksiz yere düşük faizle para tutulmasıdır. Şili'de aşırı rezerv 2 yılda milli gelirin yüzde 0.5'i kadar zarara neden olmuştu. Peki, aşırı rezervin ölçüsü ne? MB'deki rezervler aşırı mı? Döviz rezervleri sürekli artıyor. Aşağıdaki grafikte de görüldüğü gibi, döviz rezervleri 37 milyara dayanmış durumda. Ve Merkez Bankası (MB) piyasalardaki tüm gerginliklere rağmen hâlâ döviz almaya devam ediyor. MB'nin iki yılda 22 milyar dolarlık döviz alımı yaptığı düşünülürse, sıcak para girişlerinin etkisinin büyük ölçüde telafi edildiği ortaya çıkar. Peki, Merkez Bankası ne yapacak bu kadar dövizi? Yahut bulunması gereken döviz rezervi ne kadar? Birincisi ithalatın belli bir oranını karşılamalı. 98 milyar dolarlık ithalata ulaşan Türkiye'nin altı aylık ithalatı için bile 50 milyar dolarlık rezerv gerek. Bu, rezervlerimizin hâlâ çok yüksek olmadığını gösteriyor.İkincisi, rezervler kısa vadeli dış borçların belli bir oranını yakalaması gerek. Hatta bazı ekonomistler kısa vadeli borcu karşılayacak kadar rezervlerin mali krizlere karşı en güçlü teminat olduğunu savunuyor. Bu durumda da 32 milyar dolarlık rezerv yeterli. Ancak unutmayalım; 2002 yılı sonunda kısa vadeli dış borç 16.4 milyar dolardı. Yani borç hızla artabiliyor.Üçüncü bir kriter de, para arzının belli bir oranı kadar döviz rezervine sahip olunması. Böylece ülkedeki ulusal likidite kadar yabancı para tutulmuş oluyor, yani sermaye çıkışları kontrol edilebiliyor ve enflasyon kontrol altında tutulabiliyor. Birçok Güney Amerika ülkesinde rezervler geniş para arzının üçte ikisine yaklaşıyor. Ülkemizde ise MB rezervleri M2 para arzının yüzde 44'üne, M2Y tanımlı para arzının da yüzde 27'sine erişiyor. Yeterli rezerv ne olmalı? Kısacası, MB'nin döviz rezervleri (ithalatı karşılama oranı hariç) gayet yeterli düzeyde. Ancak unutulmaması gereken noktalar var: Ülke ekonomisi büyüdükçe daha yüksek bir rezerv gereksinimi doğuyor,Ekonomide sermaye hesapları serbestleştikçe bu gereksinim daha da büyüyor,Bununla beraber, esnek kur sistemleri rezerv gereksinimini azaltıyor,Kaldı ki gereksiz rezerv, bir maliyet unsuru. Bu nedenle IMF bazı ülkelere sıkıntıyla karşılaştıklarında, birkaç bankadan aynı anda "özel uygun kredi kanalları" ya da iki taraflı swap anlaşmalarıyla kendi paraları yerine konvertibl paranın sağlanması konusunda yardımcı oluyor. Durumu değiştiren etmenler hgunes@milliyet.com.tr
