Döviz büfeleri "gözden" düştü!

Altın ve döviz, sacayağı her zaman önemlidir. O yüzden 1983 yılı Kapalıçarşı için bir dönüm noktasıdır. Çünkü o yıllarda kambiyo rejiminde yapılan değişiklik, döviz ve altın piyasasında reform sürecinin miladı olarak anılır. Bu süreç Kapalıçarşı'da altın ve döviz işi yapanları da zorunlu olarak resmi yetki belgeli kuruluş olmaya iter. Ve 1989 yılından itibaren altın ve döviz işi yapanlar gidip hem döviz büfesi izni alırlar, hem de o günlerin en popüler piyasası olarak tanımlanan sermaye piyasasına yönelirler. Örnek mi? 1980 öncesi döviz ve altın piyasasının kralı "Parlak." Yani Deha Menkul Kıymetler'in, Randıman ve Verim Döviz'in sahibi Ceyhan Bektaş. Kısacası döviz, altın, borsa, "üçlü" olarak farklı bir şemsiye ile gündemdeki yerini alır. Ve geçen 11 yılın sonunda bugün gelinen nokta, 835 döviz büfesi faaliyet gösteriyor. Ancak dikkat çekelim: Çünkü beş yıl öncesine kadar sayıları her gün artan ve 1997'de tamı tamına 1200'e çıkan döviz büfeleri şimdi "gözden" düştü. Peki, döviz büfeleri neden cazibesini yitirdi? Şu sıra büfelerde hangi hava esiyor diye sorabilirsiniz.
Gördüğümüz şu, izlenen kur politikası da dahil, düşen kar marjları, bankaların sağladığı avantajlar, döviz büfelerini karlı olmaktan uzaklaştırdı. Birçok döviz büfesi sadece markasını elinde tutuyor. Çünkü çalışmayan bir büfe, en az 150 bin marka müşteri buluyor.

Herkes biliyor ki, döviz büfesi sahibi olmak öyle kolay değil. Sonuçta "Adam sende, yüz kızartıcı suç işlememiş (!) her Türk vatandaşı parayı basar, izni alır" diyebilirsiniz. Ama Hazine'nin, tam üç yıldır tek bir başvuruya izin vermediğini de biz hatırlatalım. Bugün döviz büfesi sahibi olma düşü kuran ve "250 milyar liralık asgari sermayeyi ödeyeceğim" ve "Hazine'den izin alınca 150 bin mark tutarındaki teminatı yatıracağım" diyenler boşa çaba harcıyorlar. Çünkü izinlere vize çıkmıyor.
Yahu ne oldu? Meraklanıyoruz, filan demeyin.
Bir taraftan düşen kar marlajları, diğer taraftan bazı döviz büfesi sahiplerinin geçmişi, piyasayı olumsuz etkiledi. Örneğin öldürülen Ömür Lütfü Topal'ın (sayısı "10 mu" yoksa "23" diye tartışıldığını unutmayın) döviz büfesi sahibi olması gibi... Ya da Kapalıçarşı'dan Erkar Döviz büfesinin (Ali Hoca) operasyonları. Elbette piyasanın sıkıntıya girme süreci Topal'ın öldürülmesiyle başlıyor. Çünkü tüm dikkatler bu piyasanın denetimi üzerinde yoğunlaşıyor.
Sonuçta işini kurumsal bir kimlikte yapmak isteyen döviz büfesi sahiplerinin bir bölümü bir dernek kurmuşlar. Üye sayıları 460'a ulaşmış. Profesyonel yöneticileri Seylan Çakmaklı'yla düşen kar marjlarını, piyasa için olumsuz yaklaşımları, kendilerini boğan vergi kıskacını tartışıp duruyorlar.
Çünkü her yıl ocak ayında bir döviz büfesi, "yıllık faaliyet harcı" olarak 5 milyar 446 milyon lirayı devlete trink diye ödüyor. Ödeyecekler elbette...
Ama sıkıntı da bitmiyor. Çünkü 2000 yılı için 20 döviz büfesi kapanmış. Ve gelinen noktada 38 döviz büfesi "zorunlu döviz devir yükümlülüğünden" dolayı Merkez Bankası'na 86 milyon 650 bin dolar borçlu. Ve bu borcun 71 milyon doları sadece bir döviz büfesine ait. Üstelik bu döviz büfesi aynı zamanda bir dönemler Kapalıçarşı'nın en güçlü kişisi. Biliyorsunuz döviz büfeleri 1998 yılı sonuna kadar Merkez Bankası'na zorunlu döviz karşılığı olarak para yatırıyorlardı. Ve en son bu oran yüzde 14'tü. Sonuçta bu uygulama kalktı. Ama Merkez Bankası hala borcunu alamadı. Üstelik borçlu büfeler o günkü kur üzerinden ödeme yapmak zorundalar. Ancak döviz büfeleri kapanıyor ama bazı kişilerin büfe sayısı da mantar gibi çoğalıyor. Bugün 11 tane ayrı döviz büfesi sahibi olan Kapalıçarşılı tüccarlara bir sözümüz yok da Doğu ve Güneydoğu'da çığ gibi büyüyen döviz büfesi şubelerine biraz bakılsa fena mı olur sanki? Cizre, Şırnak şöyle bir uzansak diyorum, acaba altından ne çıkar? Sesli düşünüyoruz ya, o kadar...