Bu sözler, 28 bin ortağın üye olduğu 33 kooperatifin oluşturduğu TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı Birlikleri'nin Başkanı Cahit Çetin'e ait...Çetin, "Herhalde AB, 45 milyar euro'yu, işletmelerimizde kanunen çalıştırmakta zorunlu olduğumuz özürlü veya hükümlü çalışan oranı kadar bir nüfusu beslemek için ayırmıyor. Köylüyü üretimde tutmayı önemsiyor. 10 liraya mal edip 5 liraya satıyor, bu zihniyeti anlamamız gerekir. Türkiye 1 milyon 300 bin ton sıvıyağ tüketiyor, bunun 800 bin tonunu ithal ediyor. Ayçiçek ekecek tarla mı yok?" vurgusunu yapıyor. Yeryüzü şekillerinin politik önemi (jeopolitik) tarıma kaydı. AB'nin, üye ülkelere kullandırdığı 100 milyar euro'luk fonun 45 milyar euro'su tarım sektörünü sübvanse ediyor. Oysa AB'de tarımla uğraşanların toplam nüfusa oranı yalnızca yüzde 5 düzeyinde. Türkiye, 1950'lerde İspanya ve İtalya'dan sonra dünya pazarlarında üçüncü zeytinyağı ihracatçısıydı. Bugün pazardaki yeri 6'ncılığa kadar geriledi. Ekim alanları "sürdürülebilir rekabet" ortamını yaratmakta yetersiz kaldı, zeytin çiftçisi verimliliği artıracak yenilikleri izleyemedi, yurtdışı pazarlarda "avantajlı" yapılanmaların dışında konumlanıldı.Ne var ki, 1990'larda zeytinyağında "farkındalık" yaratılması yönünde çok önemli adımlar atıldı, bunun sonucu olarak da zeytinyağı ihracatı ve markalaşma süreci hız aldı.Zeytinyağı üreticisi bir ülke olmamıza karşılık, yıllık kişi başına tüketim 1 kilogramda kalmakla birlikte; yıllık ortalama 120 bin ton ihracatta, zeytinyağı ihraç fiyatı litrede 1.4 dolardan, 2.6 dolara kadar yükseldi.Bu yıl dünya zeytinyağı piyasalarında 450 bin ton açık olacağı hesaplanıyor ve Türkiye'nin önümüzdeki 4-5 yıllık talebi öngören bir planlamayla hemen üretimi artırıp katma değeri yüksek ihraç politikasını geliştirmesi bekleniyor. Zeytinyağında "yapısal dönüşüme" yol açacak doğum sancıları başladığı için de tartışma alevleniyor. Farkındalık yaratıldı Türkiye'nin tarımsal geleceği şarap ve zeytinyağında saptaması yapan Çetin'e, "Zeytinyağında nasıl gelişiriz?" diye soruyorum...Çetin, "Üretimi artırmak için üreticiye fidan dağıtmamız gerekir. Mevzuat değişikliğiyle yeni ekim alanları açmalıyız. Üreticiye prim verilmeli. AB ile müzakereye yüksek kottan başlamalıyız" diyor.2007 yılında markalı zeytinyağı ihracatında, Türkiye'nin toplam kutulu zeytinyağı ihracat (12 bin ton) miktarını hedeflediklerini söyleyen Çetin, Kanada'nın Montreal, ABD'nin Chicago kentlerinde "Ta - Ze" markasıyla açılan mağazaları gibi, İngiltere'nin ünlü Harrods mağazası ve Japonya'daki İtalyan restoranlarına verdikleri TARİŞ yağları ile birlikte 33 ülkeye yaptıkları markalı ihracatı "ön yatırım" olarak tanımlıyor. Japon'a TARİŞ yağı Çetin, TARİŞ'in özerkleşmesini takiben 2001 yılında kurulan Zeytin A.Ş. ile geliştirilen faaliyetlerin sonucu olarak, iç piyasada 5'incilikten, 1'inciliğe yükseldiklerini vurguluyor.Ayvalık Ticaret Odası ile TARİŞ'i karşı karşıya getiren "coğrafi işaretleme" konusunda ise Çetin, "Türkiye karma lezzeti tanıdı. Önce bölgeleri ayırmalı, sonra lokal tatları öne çıkarmalıyız" diyor.TARİŞ, Türk Patent Enstitüsü'nden (TPE) "Güney Ege" markasıyla "coğrafi işaretleme aldı. "Kuzey Ege" olarak yaptığı başvuru ise bölgedeki üreticilerin itirazı üzerine henüz onaylanmadı.Prof. Kenan Mortan'ın geçtiğimiz günlerde Ayvalık Ticaret Odası'nda düzenlenen panelde dile getirdiği, "Coğrafi işaretleme AB bölgesi ihraç fiyatlarını artırmıyor, zaman kaybediyoruz" uyarısı, şimşekleri üzerine çekmişti. Burhaniye, Ayvalık ve Edremit'in TPE'ye yapılan "coğrafi işaretleme" başvurusunda, "denetimi yapacak üyeler arasında bilim dünyasını temsilen" adı geçen Prof. Mortan'daki fikir değişikliğinin algılanma biçimi, sektördeki kafa karışıklığını da ortaya koyuyor. Prof. Mortan, "Bilimde farklı düşünmenin kandırılma anlamı taşıması, ancak kapıkulu zihniyetinde mümkündür" diyor.Coğrafi işaretleme konusunu, uzun soluklu ve "verileri" baz alan platformlarda tartışmaya açık tutmakta yarar var. 17 Aralık'ta Burhaniye Ticaret Odası'nın düzenleyeceği seminer de umarım bu amaca katkı sağlar. syilmaz@milliyet.com.tr Coğrafi işaretleme
