Rusların öneri paketi, Turusgaz'ın ne kadar yüksek komisyon aldığını da belgelemiş oldu.Turusgaz'ın 10 dolar olan komisyonu, 50 cent'e inebildi! Turusgaz'ın son 5 yılda uyguladığı doğalgaz alım formülünün maliyeti, 368 milyon dolardı. Gazprom, Türkiye'nin Karadeniz üzerinden, Mavi Akım projesi ile aldığı doğalgazın fiyatını belirleyen formülün değişmesi karşılığında, önümüzdeki 20 yıl için 5 milyar 100 milyon dolarlık, "indirim paketi" açıkladı. Turusgaz'ı siliyorlar 1993'te Gazprom ile Gama İnşaat doğalgaz şirketi kuruyor. Bu şirket, Gazprom'un yurtdışındaki yatırımlarına ortak olmak üzere faaliyete geçiyor.Türkiye'nin 1996'da, Rusya'dan aldığı 6 milyar metreküpe ilave olarak, 8 milyar metreküp doğalgaz alımı daha gündeme gelince, bu ortaklığa Botaş dahil ediliyor. Botaş'a, Gama hisselerinden yüzde 35 veriliyor. Bu arada yüzde 4.5 hamiline hisse de Gama'nın payından ayrılıyor.Hamiline hissenin gerekçesi, "Turusgaz'ın yurtdışı yatırımlarında gerekli olacak yeni yabancı ortak girişimine olanak tanımak" olarak açıklanır. Geçtiğimiz ay Enerji Yasası'ndaki değişiklik gereğince, hamiline hisse, nama çevrilir ve Gama adına kaydedilir.Burada sorulacak soru, Turusgaz'ın sözleşmesinde belirtildiği, yurtdışı yatırımları ne durumda?Turusgaz, Ukrayna'da 160 milyon dolar yatırım yapacaktı.Ruslar'ın teklifi gösteriyor ki, Turusgaz olmasa da olur ... Turusgaz'ı hatırlatayım. Yine Berlusconi... Bu durumda, Türkiye'ye yatırım yapan İtalyan şirketleri Astaldi ve Aria'nın sorununu çözen İtalyan Başbakanı Berlusconi ile Başbakan Tayyip Erdoğan'ı yeni bir pazarlık bekliyor.Mavi Akım'dan ilk gaz teslimi Şubat 2003'te gerçekleşti. Mart ayında ise Ruslar formül sorununu getirdiler. 6 aylık deneme süresi sonu temmuz ya da pazarlığa bağlı olarak 20 Ağustos'ta Gazprom'dan doğalgaz alımının başlaması gerekiyor.Ancak Türkiye 2006'da 16 milyar metreküpe çıkacak Mavi Akım gazını tüketecek durumda değil. Henüz 5 ilde doğalgaz dağıtım hatları kuruldu, 23 ilde ise yalnızca ihaleler yapıldı.Gazprom ile Türkiye arasında pazarlıkları yürüten işadamı Ali Şen'in de teklifine göre 60 ile yeni hatlar açıldığında ve su altına doğalgaz depolama tesisleri kurulduğunda, Mavi Akım zarardan arındırılabilir. Bir ihtimal!..Mavi Akım'dan alıp da kullanılamayacak gazın bedeli yılda 620 milyon dolar.Derin bir ah çekiyorsunuz değil mi?Ruslar, formül değişmezse tahkime gitmeye kararlı.Rusların gerekçesi:Dünyanın çeşitli noktalarından 114 müşteriye, yılda 14 milyar dolarlık doğalgaz satıyoruz. Dünya piyasasının yüzde 43'ü bize ait olmasına karşılık, Mavi Akım formülü hiç kullanılmadı.Türkiye'nin gerekçesi:Gazprom ve Botaş taraf olarak formülün yanına imza atmışlar, paraflamışlar, kararı Meclis'ten geçirmişiz, hukuksal bütünlüğü olan bir formülü niye değiştirelim? Türkiye formül değişikliğini kabul etmekte zorlanıyor, büyük olasılıkla iş tahkime doğru gidiyor...Rusya ile Türkiye "belirli bir dönemi" nasıl atlatmış ona da bakmak lazım.Ruslar iktidar değişince, Mavi Akım imzalandığında masanın başında oturan 23 Gazprom yetkilisini görevden aldılar.Türkiye'de ise Mavi Akım'ın patronu ANAP lideri ile enerji bakanı Meclis'ten düştü, bürokratlar yargılanıyor.Aslında neler yaşandığını her iki taraf da çok iyi biliyor.Bilemedikleri; Türkiye'ye önerdiği indirimler nedeniyle Rusya Devlet Başkanı Putin'i mi, formülü değiştirme sıkıntısı çeken Erdoğan'ı mı, yasama organları daha çok zorlayacak?Gazprom yetkilileri, Putin'den aldıkları talimat gereği son görüşmeyi çarşamba günü Botaş'ta yapacaklar. Ali Şen'in oğlu Metin Şen'in de katılacağı tahkim pazarlığında dananın kuyruğu kopacak. syilmaz@milliyet.com.tr Gelelim formül meselesine... Gazprom, 1997'de Mavi Akım projesini, 11 İtalyan bankasından sağladığı 3.5 milyar dolar kredi ile başlattı. İtalyanlar formüle güvendiler!
