'Halil İnalcık Kitabı'

Emine Çaykara'nın İnalcık'la yaptığı mülakat, 600 sayfalık bir kitap olarak yayımlandı; "Tarihçiler Kutbu, Halil İnalcık Kitabı."(www.iskulturyayinlari.com.tr)İlk bölüm "Ah Çocukluk"; Kırım'da Han Camii müezzini dede, İstanbul'da "Osman Nuri Kolonyaları" sahibi Türkçü baba ve en büyük tarihçimiz Halil İnalcık... İnsani ve akademik hayat hikâyesi...1933, Gazi Muallim Mektebi, Atatürk derse gelmiştir. Ön sırada oturan Küçük Halil'e sorular soruyor, düzeltmeler yapıyor.Mesela "Medine" değil "Yesrib" denilecek; "Bahriahmer" değil, "Kızıldeniz." Sonra Atatürk meşhur "Türk Tarih Tezi"ni anlatıyor."Atatürk'ü tabiat üstü bir insan gibi algılıyoruz." (Sf. 44)* * *İNALCIK bir Atatürk hayranıdır. En büyük devriminin hilafeti kaldırmak olduğunu söyler. (Sf. 41)Ama "Atatürk'ün putlaştırılmamasını" da ister. "Büyük Nutuk"un kolektif liderlikten "Tek Adam"a geçişte dönüm noktası olduğunu anlatır. (Sf. 43-46)İnalcık, inandığı "uzun dönem tarihçiliği" metodunu Cumhuriyet tarihine de Atatürk'ün çağdaşlaşma modeline de uygular:"1593-1606 savaşı, 13 yıl... Askeri alanda devrim yapan Avrupa, ateşli silahlarla donanmış ordusuyla Osmanlı'yı yeniyor. Avrupa'daki büyük değişiklikler bizim geleceğimizi tayin eder. Bugün de AB var. Daima Avrupa'nın meydan okuması karşısında bulunuyoruz. Ya ona intibak edeceksiniz, ya silineceksiniz. Atatürk mutlak Batılılaşma kararına böyle gelmiştir..." (Sf. 121)İnalcık, bunun yanında Durkheim, Gökalp ve zamanımızda Eisenstadt gibi sosyologların modernleşme konusundaki tezlerinin Kemalizmden farklı olduğunu da anlatır. (Sf. 58-59)Avrupa'nın Sevr'i tamamen unutmadığını da söyler, uyarılar yapar. (Sf. 66-69, 232)* * *VİYANA kuşatması... Merzifonlu, Viyana'nın düşmek üzere olduğunu zannederek, ateşli silahlara sahip yeniçerileri metrislerde tutar, düşmana karşı kullanmaz. Bu arada ateşli silahlara sahip düşman ordusu, Osmanlı'nın mızraklı sipahi birliklerini dağıtır, bozgun başlar..."Halbuki Budin Beylerbeyi, sınırda olduğu için biliyordu, Avrupa'nın silah teknolojisindeki üstünlüğü konusunda onu uyarmıştı... Napolyon Fransa'yı, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Osmanlı'yı mahvetti." (Sf. 119-121)Teknolojiyi, çağı izlemenin önemi! Bugün küreselleşme dışında kalarak bu mümkün mü? Ben olsam Hoca'ya bunu sorardım.İhtişam ve medeniyetinin yanında, Osmanlı tarihinde bugün çok yadırgayacağımız şeyler de var; Hoca bunları da anlatıyor: Yağma, ganimet, işret... O çağ Batı'da da böyle. Zaten bu bölümün adı "Sevgili Osmanlı"dır. (Sf. 451, vd)Milliyetçi, Marksist ve Asyatik (ATÜT) tarih görüşlerini de irdeliyor İnalcık. (Sf. 207-212)Hoca, tarihin bilimsel metodunu ortaya koyuyor; her olayı kendi şartları ve çağı içinde değerlendirmek. Tarihçi Leopold von Ranke'nin deyişiyle,"Araştırdığı döneme kendisini götürebilen insan tarihçidir." (Sf. 42)İnalcık da, "Bizim bugünkü değer yargılarımızla okumayacaksınız tarihi" diyor. (Sf. 466)Kanuni niye Türkçülük yapmadı?!! Atatürk niye liberal veya sosyalist olmadı?!! 'Tarihsellik' kavramından habersiz bu sorular zırvadır.'Tarih'i anlamak için, "Halil İnalcık Kitabı" çok güzel bir kaynaktır. t.akyol@milliyet.com.tr OSMANLI tarihi konusunda, bizde ve dünyada, yaşayan en büyük otorite Halil İnalcık'tır.