Çözüm IMF, bu krizin 5 kat daha büyüyeceğini ve zararların 200 milyar dolara ulaşacağını tahmin ediyor. OECD'nin tahmini ise zararın 300 milyar dolara çıkabileceği yönünde. Yani, yılbaşından sonra, piyasalarda daha büyük bir dalgayla karşılaşılması olası.ABD'de 3 aylık hazine bonosu ve aynı vadeli bankalararası para piyasası faiz oranı arasındaki risk primi, 4 ay önce 94 baz puan iken bu oran şimdi 182 baz puana fırladı. Yani artık, bir bankadan bir diğerine 3 aylık para yüzde 1.82'lik bir faiz farkı alınarak verilebiliyor. Daha şubat ayında bu fark, en çok 20 baz puan idi. ABD Merkez Bankası'nın borç verme faiz oranı ile bankalararası 3 aylık faiz oranı farkı da 54 baz puana çıktı. Kısacası, ABD'de risk primleri yükseliyor. Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) ekonomik kriz fırtınası devam ediyor. Kriz şimdilik, gayrimenkul kredilerinin (mortgage) geri ödenememesine bağlı olarak gelişiyor. Yılbaşından sonra, krizin diğer sektörlere de bulaşacağı tahmin ediliyor. Riskli gayrimenkul kredilerine bağlı ticari senetler yatırımlarında, 4 ayda yüzde 30 civarında düşüş yaşandı. Sadece bu enstrümandaki 4 aylık düşüşün, 360 milyar doları bulduğu anlaşılıyor. Şimdiden, bankaların ve mali şirketlerin, gayrimenkul kredileri nedeniyle resmen zarar yazdıkları miktar 40 milyar doları buldu. Mortgage krizi, şimdiden ABD hazine tahvillerini de etkiledi. Kısa vadeli tahvil faizleri düşerken, uzun vadeliler yükseliyor. Krizin daha da artacağı beklentisiyle yatırımlar kısa vadeye kaydırıldı. Nisan ayı öncesinde 10 yıllık uzun vadeli tahvil faiz oranları, 2 yıllık tahvillerden daha düşük iken, mayıs ayında faizler eşitlenmişti. Şimdi, uzun vadeli tahvil faiz oranları, kısa vadelilerden 94 baz puan daha yüksek.Öte yandan, ABD'de biraz riskli sayılan özel şirket tahvilleri (High Yield Corporate Bonds) iyiden iyiye gözden düşmüş vaziyette. Daha yılbaşında, özel sektör tahvilleri ile 10 yıllık hazine tahvilleri faizleri eşitti. Şimdi, ikisi arasındaki fark 646 baz puana ulaşmış durumda. Yani, borçlanan şirketler, yüzde 6.5 civarında ilave faiz ödemek zorunda kalıyorlar. En son Citibank'ın piyasadan, dolar üzerinden yüzde 11 faizle borç alması, bütün kafaları karıştırdı. Citibank, yıl içinde aldığı bazı tedbirlerle, yabancıların bu bankaya para yatırmasını zorlaştırıcı tedbirler almıştı. Bu davranış, mevduat kaçışını da beraberinde getirmişti.Standart and Poors'un yayımladığı 30 günlük belirsizlik endeksi, halen 25.6 civarında. Bu endeks, Rusya'nın dış borçlarını ödeyemediği 1999 yılında 45.7'ye kadar çıkmıştı. Krizin etkileri arttıkça, yılbaşından itibaren belirsizliğin de yükselebileceğini söyleyebiliriz.Eylül sonu itibariyle, son 6 ayda satılan gayrimenkullerin miktarı 6.7 milyon adetten 5 milyon adede indi. Düşüş, yaklaşık yüzde 25 oranında. Buna bağlı olarak, gayrimenkul stoku da artıyor. Eylül sonu itibariyle, ABD çapında, satışa sunulup satılamayan gayrimenkul sayısı 10.5 milyon adet. Yılbaşında bu miktar, 6.8 milyon adetti. Bu gelişmelere bağlı olarak, gayrimenkul fiyatları da düşmeye devam ediyor.Bu durumda, doların daha da değer kaybedeceği, uluslararası piyasalardaki fon miktarının daha da azalacağı, faizler düşerken risk primlerinin artması yüzünden faiz indirimlerinin borç alanlarca hissedilemeyeceği, enflasyon oranlarının dünya çapında yükselişe geçmesi bekleniyor. ytoruner@milliyet.com.tr Şimdi de tahviller etkilendi
