Herhangi bir konuda bir piyasa veya pazar kurmak zannedildiğinden çok daha zor. Bu nedenle, bu konuda, başka hiçbir yerde kolay kolay bulamayacağınız ve tamamen tecrübelerden oluşan prensipleri sıralamak ve yeni nesillerin istifadesine sunmak istedim. Borsa veya pazar oluşturulmasının olmazsa olmaz kuralları şunlar: Arz ve talebin varlığı ve bunların bir pazarda alım-satımından çıkarı olan tarafların bulunması,Arz ve talebin karşılaşabileceği bir fiyat oluşması,Gerçekleşen alım-satımın sürekliliği,Gerçekleşen işlemler hakkında arz ve talebi yaratanlarla aracıların bilgi sahibi olmaları, İşlemi takip eden belirlenmiş bir zaman ve yerde takasının gerçekleşmesi. Organize borsalar oluşturmak için, bu kurallara aşağıdakileri eklemeliyiz: Alım-satımı yapılan kıymet veya malın standartlarının belirlenmesi, Pazarlarda işlem görebilecek kıymet veya malın fiyatını etkileyebilecek her türlü bilginin taraflara aynı anda bildirilebilmesi, Pazarlarda alım-satım yapabilme maliyetinin düşük olması, Alım-satım fiyatları arasındaki genişliğin (spread) küçük olması, Piyasanın derinliğine uygun bir alım-satım sistemi seçilmesi, Çeşitli enstrümanlar ve ödeme araçları arasındaki geçişlerin kolayca sağlanabilmesi, Yatırımcıların pazarlara çok kolay erişebilmesini sağlayacak haberleşme altyapısının bulunması, Alım-satımın kesintisiz devam edebilmesi için yeterli donanımın varlığı, Alım-satım sonuçlarının çok çabuk alınması, Alım-satıma konu olan kıymet veya malın alım-satımının, takasının, saklanmasının ve muhasebesinin tekniğini bilen bir kadronun yetişmiş olması, Pazardaki bütün işlemler için yeterli hukuki altyapının oluşmuş olması, Yatırımcılar, aracılar, mal ve kıymetleri arz ve talep edenler arasındaki anlaşmazlıkları giderecek ve pazar kurallarına uymayı sağlayacak disiplin, ödül ve cezalandırma sisteminin bulunması. Bir de, alım-satımı özendirecek ve borsayı geliştirecek faktörler var. Bunlar da şöyle sıralanabilir: Düşük teminatlar, Dışarıda alım-satım yapılması yerine organize pazarda işlem gerçekleştirmenin üyeler için ilave faydalarının olması, Pazardaki işlemlerin her türlü vergiden muaf olması, Hamiline enstrümanlar üzerinden işlem yapılması, Takasın bire bir değil netleştirme prensipleriyle yapılabilmesi, Alım-satımı yapılan kıymet veya malın gereğinde kolayca standart mal haline getirilebilmesi, Aracı üyelerin günlük eksi bakiye (daylight overdraft) olanaklarının bulunması, Alım satımı yapılan kıymet veya malın uluslararası alışkanlığının sağlanması. ytoruner@milliyet.com.tr Gelişmiş ekonomilerde, işgücü dahil hemen her şeyin bir borsası var. Bunların büyük çoğunluğu da organize borsalar. Kapitalist sistemde, ülkelerin ekonomik gücü, borsalarının gücüyle ölçülüyor.
