İmparatorluklar, önce yükselme sonra duraklama, sonra da tamamen yok olma sürecine giriyorlar. Bu süreç; Roma İmparatorluğu’nda da, Osmanlı İmparatorluğu’nda da, Büyük Britanya İmparatorluğu’nda da görüldü. Şimdi aynı sürecin Amerikan İmparatorluğu’nda da görüleceği; ABD İmparatorluğu’nun duraklama dönemine girdiği iddia ediliyor. 1776 yılında Edward Gibbon, “Roma İmparatorluğu’nun Duraklaması ve Yok Olması” isimli kitabında Roma İmparatorluğu’nun yok olma sürecini anlatmıştı. Bu süreç, ABD’ye uyuyor.
60 yıl
Tarihçilerin üzerinde anlaştıkları yok oluş süresi, 60 yılı buluyor. İmparatorlukların son 60 yılı sonrasında, bir zamanlar çok zengin olan, şatolarda oturan aristokratlar ve burjuvalar, ekmeğe muhtaç hale gelebiliyor. İmparatorluklar, yok olma sürecine girdikten sonra kendilerini bir türlü toparlamıyorlar.
Roma İmparatorluğu’ndaki duraklama ve geri gidiş dönemi birkaç yüzyıl sürdü. Batı Roma tamamen dağıldıktan sonra ayakta kalan Doğu Roma İmparatorluğu’na da Osmanlı Sultanı Fatih Sultan Mehmet 1543 yılında son verdi. İlginç olan odur ki, Bizans’ın bütün yardım isteklerine tüm Avrupa’dan yeterli ve zamanında cevap gelmedi.
Küçük seri olaylar...
İmparatorlukların sona ermesinde bir seri küçük sayılan ve tek başına bir önemi olmayan olaylar neden oluyor. Sosyal ekonomik düzenin bozulması, üretim zincirinin sağlanamaması, ordu bürokrasinin fonksiyonlarını yerine getiremez olması, politikacılar ve bürokratlar arasında yolsuzluğun yayılması, gereksiz vergilerin salınmaya başlanması, umutlar kesildiği için kimsenin sistemi düzeltmeye niyetli olmaması gibi nedenler çöküşü gerçekleştiriyor.
Çöküş bir anda olmuyor. Devletin kurumları yavaş yavaş yok oluyor. Tim Murhy’nin Mother Jones-Ağustos 2020’deki makalesinde açıkladığı üzere, temel üretimlere yapılması gereken yatırımlar ve alt yapı yatırımlarının azalması, kurumlara olan güvenin gittikçe düşmesi, adalet sisteminin yeterince çalışamaması, eşitliğin bozulması, yolsuzluğun artması ABD’nin de sonunu getirebilecek. ABD’nin pandemi sırasında Çin’den tıbbi malzeme getirtmesi, ABD’nin de bu süreçte olduğunu gösteriyor.
Liderler
İmparatorlukların son günlerinde genellikle beyinsiz, gösterişi seven liderler başa geliyor. Örneğin; son Roma İmparatoru Commodus, gladyatör gibi giyinip, kafasına hayvan derisi ektirip, bir elinde daima dik tuttuğu kılıcıyla gezerdi.
İmparatorlukların son dönemindeki tiranlar veya padişahlar güçlerini korumak adına, milyonlarca kişiyi ölüme sürüklediler. Bu dönemlerdeki doğal felaketler de yok oluşu hızlandırdı. Son tiranlar gereksiz savaşlara girdiler ve devlet hazinelerini bu savaşlarda harcadılar. Savaşlar sonunda ise gerçek bir zafer ve büyüme yerine, çok küçülmüş bir ülke, kan ve yoksulluklarla karşılaşan çaresiz halklar yarattılar. Her yok oluşun bir savaş sonrası gerçekleştiği biliniyor.
Aynı derginin diğer bir yazarı Patrick Wyman ise, ABD İmparatorluğu’ndaki bu gidişin hala durdurulabilir olduğunu savunuyor.
