Çözüm 1992-2003 yılları arasında yaşanan Japon bankacılık krizinin büyüklüğü, Japonya GSMH'sinin yüzde 7'sine ulaşmıştı. Japon krizindeki zarar miktarı, yaklaşık 260 milyar dolar olmuştu. Ancak, yaşadığımız kriz, ekonomi tarihinin dolar cinsinden kayıplar bakımından en büyük krizi olmaya aday. Şimdiki krizin neden olduğu zararın 400 milyar doları aşabileceği anlaşılıyor.Amerikan Merkez Bankası (FED) ve hükümeti krizin mümkün olduğunca az zararla atlatılması için ellerinden geleni yapıyorlar. FED'in gelecek hafta faizleri, yüzde 0.50 puan daha aşağı çekmesi bekleniyor. Böylece, faizler yüzde 3'e çekilmiş olacak. Öte yandan, bu düşük faizlerle piyasaya para sağlamıyor. Hem Amerika'da hem de Avrupa'da piyasaya büyük likidite verildi. Zaten, faizin indirilmesi değil, sağlanan likidite ateşi söndürüyor. Öte yandan, Amerikan hükümetinin yaz aylarındaki vergi geri ödeme programı devreye girecek. Bu da piyasada ilave bir rahatlama yaratacak. Hatırlanacağı üzere, bizdeki 2000 krizinde yapılan en büyük hata, piyasaya likidite verilememesi olmuştu. Uluslararası piyasalardaki kriz daha bitmedi. Amerika'da gayrimenkul kredileri nedeniyle oluşan krizin büyüklüğünün, ülke gayri safi milli hasılasının (GSMH) yüzde 4'ünü aşabileceği konuşuluyor. Üstelik, krizin mali sektörle bağlı kalmayabileceği, borsaya açık büyük şirketlerin bazılarının bünyelerinde de bozukluklar olduğu biliniyor. Krizin ateşi biraz alınabilse de, sıkıntı çıkaracak 3 temel konu daha var. Bunlar:a) Piyasaya verilen büyük likiditenin nasıl geri çekileceği,b) Likidite nedeniyle oluşacak enflasyonun ekonomilere yapacağı tahribatın nasıl azaltılacağı,c) Hükümetler dışında piyasaya likidite sağlayan uluslararası fonların bu parayı nereden bulduğu.McKinsey Raporu'na göre, piyasayı rahatlatan parasal varlıklar arasında aşağıdaki fonlar bulunuyor: Petrol ihraç eden ülkelerde biriken yaklaşık 3.5 trilyon dolar (petrodolarlar).Asya merkez bankaları rezervleri -yaklaşık 3 trilyon dolar.Risk fonları (hedge funds) -yaklaşık 1.5 trilyon dolar.Özel fonlar -yaklaşık 700 milyar dolar. Bunlar dışında, asıl riskli sayılan ve kaynağı çok kesin belli olmadığı söylenen bağımsız varlık fonları (sovereign wealth funds) var. Bu fonların en büyükleri şöyle sıralanıyor: Abu Dhabi Investment -yaklaşık 875 milyar dolar.Singapur Investment -yaklaşık 330 milyar dolar.China Investment -yaklaşık 200 milyar dolar.Temasek (Singapur) -yaklaşık 108 milyar dolar. Krizle karşılaşan kuruluşların bu son bölümdeki fonlardan da yaklaşık 45 milyar dolar para sağladıkları biliniyor.Bakalım ne olacak? ytoruner@milliyet.com.tr Üç temel sorun