Nick Freeth’in “Made in America” isimli kitabı, Amerikan ekonomisinin icatlar, yenilikler ve markalar sayesinde ne büyük yol kat edebildiğini inceliyor. Bazılarının, içinde bulunduğumuz global kriz nedeniyle batacağını iddia ettikleri Amerikan ekonomisi ve Amerikan Doları, daha çok uzun süre çok güçlü olmaya devam edecek. Çünkü ABD, uzay-uçak-bilgisayar-silah-ilaç-sağlık sanayileri dahil birçok sanayiyi tek başına kontrol ediyor ve tam kontrol edemediği konularda da çok güçlü bir konumda bulunuyor. Uzayın ve büyük denizlerin kontrolünü de tek başına ABD yapıyor. Kıtalararası bölgelerde neredeyse sadece ABD savaşabiliyor. İstediği anda Dünyadaki tüm haberleşmeyi kontrol edebiliyor; büyük bir istihbarat ağına sahip.
Amerikan icadı mobil evler, ABD başkanlarınca oval ofis olarak bile kullanıldı. American Express 1850 yılında kuruldu; seyahat çeklerini 1882’de, kredi kartlarını 1958’de çıkardı. İpod, Barbie Bebek, Black &Decker iş aletleri, Boeing uçakları, Burger King, Cadillac, Ford, Chevrolet, Converse, eBay alışveriş sitesi, Google arama motoru, Harley-Davidson, Hoover, IBM, Levi’s, McDonalds, Marlboro, Mickey Mouse, Microsoft, Nike, Otis, Smith & Wesson, Wilson ve diğer yüzlerce çok iyi bilinen marka, Amerikalı. 1874’te piyasaya çıkan “dikenli tel” ilk yıl sadece 5000 kilo satılmıştı. A.G. Bell ilk telefonu 1876 yılında piyasaya sürdü. İlk cep telefonu da 1978 yılında aynı şirket tarafından icat edildi. İlk çamaşır makinesi 1937’de piyasada idi. 1886 yılında piyasaya çıkan Coca Cola, 1985’te uzayda içilen ilk meşrubat oldu.
İlk Disneyland’in 1954’te California’da açıldığını biliyor musunuz? Edison’un ilk ampulü icat ettiği ve 1879’da piyasaya sürdüğü ev New Jersey’de. Edison, hayatı boyunca 1000’den fazla icadın patentini almıştı. Dönmedolap bile, 1893’te Amerikalı Ferris Jr. Tarafından icat edildi. 1970’lerde ülkemize girebilen formika 1912’de bir Westinghouse çalışanı tarafından icat edilmişti. 1937 yılında patenti alınan naylon çorap, ilk kez 1939 yılında New York Dünya Fuarında piyasaya sürüldü. İlk trafik lambaları 1920’de New York’ta kullanılmaya başlandığında elle kontrol ediliyordu. İlk su kayağı, 1922’de 85 yaşındaki R. Samuelson tarafından icat edildi.
1916 yılında piyasaya çıkarılan ilk buzdolabı Frigidaire, bir çok ülkede buzdolabına verilen isim oldu. Gillette markası da tıraş bıçaklarına verilen isim. Jeep markası, arazi araçlarının genel adı. Xerox fotokopi makineleri de öyle. 1958 yılında icat edilen ilk Frisbee oyuncağını 1976’da ben Türkiye’ye getirmiştim.
Buluş yapmanın kuralları
Yeni buluşlar yapılması o denli önemli ki, bu davranış biçimini teşvik etmek ve yönlendirmek için bile, her gün araştırmalar yapılıyor. Global krizden çıkış da, yenilikler sayesinde olacak. İcat edebilmek için, mevcudun daha iyisinin olabileceğini düşünmek lazım. Mevcudun özelliklerini çok iyi bilmek; radikal değişikliklere hazır olmak; detaylı inceleme yapabilmek ve yeniyi denemeye hazır olmak, icat yapabilmek için ön özellikler.
2010 daha iyi olacak. Mutlu yıllar.
