Bakın, bu sistemin uygulanabilmesi için hangi şartların oluşturulması gerekli:a) Gayrimenkulün bulunduğu arsanın kadastrosu yapılmış, tapusu çıkarılmış, arsa veya arazi üzerindeki binanın iskanı ve ruhsatı alınmış olmalı. Yani, alınan kredi geri ödenemediği takdirde zorlanmadan satılabilmeli.b) Tapu kayıtlarının doğruluğu, önceki sahiplerinin bu gayrimenkul üzerinde bir haklarının bulunmadığı tespit ve sigorta edilmeli. Buna "tapu kayıtları sigortası (title insurance)" deniliyor. Bu sigorta olmadan gayrimenkul kredisi verilmesi bir banka için son derece riskli oluyor. Çünkü, bu krediler genellikle mutlaka geri ödenen veya ödenemezse gayrimenkul satılarak bedeli kolayca tahsil edilebilen krediler kabul edilip, bu nedenle faizleri düşük tutuluyor. Tapu kayıtları sigortası sağlayan şirketlerin kurulma ve çalışma şartları düzenlenmek zorunda.c) Ülkemizdeki tapu hakları ile uluslararası tapu hakları benzeştirilmelidir. Örneğin, ülkemizde tapular toprak altındaki veya üstündeki değerlerin mülkiyetini kapsamamaktadır. Sizin arsanızda çıkan bir su kaynağı, petrol veya maden devletindir. Buna benzer başka sıkıntılar da vardır. Bu sıkıntıların tümü Avrupa Birliği uyumu sırasında düzeltilmelidir.d) Gayrimenkul sahiplerinin bu veya başka gayrimenkulleriyle ilgili veya gayrimenkule rücu edilebilecek bir vergi borçları bulunmaması gerekiyor. Bu nedenle, vergi daireleri ve trafik cezaları dahil her türlü devlet alacaklarının sisteme bilgi verebilir duruma getirilmesi gerekmektedir. Gayrimenkulün alımı satımı, o vatandaşın veya şirketin bir çeşit vergi aklaması niteliğinde olacaktır.e) Gayrimenkulün değeri mutlak surette gerçek alım satım değerinden beyan edilmek zorundadır. Aksi takdirde, hem kredi tutarını hem kamulaştırma halindeki bedeli belirlemek hem de bankaların risk durumlarını görebilmek mümkün olmayacaktır. Bu durumda, eski düşük beyanlar veya komşu gayrimenkullerin düşük beyanları sorun yaratabilecektir. Bu sorunların bir yasayla çözülmesi gerekecektir.f) Gayrimenkullerin değerlerinin belirlenmesi, bankalar ve gayrimenkul komisyoncularından bağımsız değerleme şirketleri (appraisal companies) aracılığıyla yapılmalıdır. Aksi takdirde, sistem içinde "çıkar çatışması (conflict of interest)" doğar. Bu şirketlerin hangi esaslarda çalışacağı ve değerleme esasları belirlenmelidir.Yapılacak her şey, uluslararası bilgi birikimini ve know - how (teknik bilgi) aktarımını gerektiriyor. Bu önemli konuyla ilgili diğer şartlara sonraki yazımda yer vereceğim. ytoruner@milliyet.com.tr "Mortgage", gelişmiş ekonomilerde çok yaygın olarak uygulanan bir gayrimenkul kredisi çeşidi. Siyasiler ve bürokratlar bu sistemin 2005 yılında ülkemizde de başlatılacağını söylüyorlar. Sistem, ülkemizde her şeyin kayıt altına alınması adına çok önemli. Ancak, iş sanıldığı kadar kolay değil.