Keşke yaşansaydı da film olmasaydı...

2001 yılının sıcak bir ağustos günü, iki arkadaş Taksim Meydanı’nda yürüyor... Bir adam durduruyor onları ve diyor ki bir tanesine; “Filmde oynamak ister misiniz?”... “Tanıştırayım” diyor “Ravin Asaf, yönetmen. ‘Sarı Günler’ diye bir film çekecek ve sizin tipinizde bir oyuncuya ihtiyaç var.”
Bilmiyorlar ki tombul bir genç kadın olduğu için durdurdukları Ayça Damgacı oyuncu aynı zamanda. Senaryoyu eline almasıyla kendini Adıyaman yollarında bulması bir oluyor... Hayatını değiştirecek karşılaşmaya yolculuk... Bir an bile düşünmeden... Küçüklükten beri hep yollara düşmeyi, maceralara atılmayı hayal eden bir çocuk için daha doğal ne olabilir?
İktisatçı İsmet Damgacı ile 14 yaş küçük eşi Müşerref hanımın iki kızından büyüğü Ayça, 1973 yılının 29 Temmuz’unda İstanbul’da dünyaya gelir. Baba İskeçeli ama İsviçre’de büyümüş, anne İstanbullu. Arnavut kanı da dolaşır damarlarında, Arap da...

Macerası uzadıkça uzar!
Çocukluğu Gayrettepe sokaklarında oğlanlarla koşturarak geçer... Hiç bebekle oynamaz, Tarzancılık oynarken Jane olmaz. Tabanca tüfek sever, büyüyünce ‘savaşçı’ olmak ister. Bir de hikayeler uydurup kukla oynatır kızkardeşine.
Kardeşi ister ki bir an önce maceranın sonu gelsin, kahramanlar öpüşsün... Ama Ayça’nın macerası uzadıkça uzar... Gayet haşarı bir çocuk olarak ilkokul yılları kabustan hallicedir. Öğrenme güçlüğü çeker, kolej sınavlarını ait olmadığı bir yarış olarak gördüğü için, ailesini ‘prestij kaybına uğratma’ pahasına çalışmayı reddeder. Ortaokula Özel Selin Koleji’nde başlar, Nişantaşı Kız Lisesi’nde devam eder.
Fludur o döneme ait anıları, net olan alttan alta sürüp giden mutsuzluk duygusu, hayatta ne yapacağını bilememe halidir...

‘Şarkı söylemeliyim’
Lisede babasının izinden getmeye karar verir ve çalışıp 1990’da İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’ne girer. Anında pişman olur. Komün hayatına bayıldığı, onu çok sadeleştiren ve hayata bakışını değiştiren Dağcılık Kulübü hatırına bir süre devam etse de bırakır okulu sonunda. Ama içindeki boşluk da gelir onunla tabii. Bir süre babasının çeviri bürosunda çalışır, gece hayatına sardırır bir yandan.
Ve bir gece Kemancı’da “Ben sahnede olmak istiyorum” der arkadaşına; “Şarkı söylemeliyim ben.” Önce vokalist arayan bir tanıdık rock grubuna başvurur, olmaz, ardından bir süre hayata geçemeyen The Wall müzikali için çalışır, şan dersleri alır, konservatuvar sınavına girer, kazanamaz. Ama bu kez sahne sanatları aklına düştüğü için tutar bıraktığı üniversitenin tiyatro kulübüne girer. Orada da tıpkı Dağcılık Kulübü’ndeki gibi yoldaşlık duygusu iyi gelir ona.
Ardından oyunculuk eğitimi almak için girdiği Şahika Tekand’ın Stüdyo Oyuncuları’nda da öyle...

Gurur meselesi yapmaz
“Seni büyüten bir aile gibi” diye tanımlar bu katıldığı toplulukları. Stüdyo’dan sonra İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nda çalışmaya başlar ve tekrar üniversite sınavına girip tiyatro eleştirmenliğini bitirir. 1998, Tiyatro Oyunevi’yle tanıştığı yıldır. Ve hayattaki ilk azim örneği.
“Antigone”yi izlemiş ve “Bu sahnede ben de olmalıyım” demiştir bir kere. “Don Kişot” oyuncu aranırken gidip çalar kapıyı. Seçmeleri geçemez ama bir kapıyı açık bırakır Günşıray: “İstersen gelip provalara katılabilirsin.” İki gün ağladıktan sonra, durumu gurur meselesi yapmayıp bu aralık kapıdan girmeye karar verir. Bir süre sonra da sahnede bulur kendini bir gün.
Sekiz yıl kalacağı Oyunevi sahnesinde. Kendi hayatına, isteklerine sahip çıkmak, Mahir Günşıray’dan hayata dair öğrendiklerinden biridir. Çok da işine yarar... Üç yıl sonra film çekimi için Adıyaman’a giderken kendine ve hayatın getireceklerine daha çok güvenen bir kadındır artık.
“Sarı Günler”de Saddam’ın yok ettiği bir Kürt köyünde çocuk çetesi liderinin tombul kızkardeşini oynayacaktır. Habur kapısının açılıp Kuzey Iraklı oyuncuların gelişini bekleyerek geçer iki gün. Bir sabah kahvaltıda ‘onu’ görür ve o anı hep hatırlar... Birçok başka an gibi.

‘Kürt Marlon Brando’
Kendisinden 14 yaş büyük Hama Ali Han, Ayça’nın dilinden düşmez olur kısa sürede. Birkaç günlüğüne İstanbul’a gittiğinde ev arkadaşlarına şöyle anlatır onu:
“Bir adamla tanıştım, nasıl karizmatik, nasıl akıllı, aynı bir Kürt Marlon Brando.”
Sonunda büyük bir aşk başlar aralarında. İki hafta Adıyaman’da birlikte olurlar, bir hafta İstanbul’da... “Benim şehrime geldi, arkadaşlarımla tanıştı, beraber Nevizade’de rakı içtik, buradaki hayatımın içine çok güzel oturdu” diye söz eder o İstanbul haftasından.
Artık hayatının eşini bulduğundan emindir. “Bu adamdan başkası olamaz” der, “O da böyle göbekli filan, iki tane suaygırı, ne güzel. Türdeşini bulmuş bir hayvan hissiyatı. Peşini bırakmamam lazım diye düşündüm. Ne yapacağım ne edeceğim bu adamla bir hayat kuracağım.”
Bu karardan sonrası büyük ölçüde filmde var. Bir buçuk senelik ayrılık, kavuşma çabası... Motorsikletini satıp sevdiği adama para gönderen, göç örgütlerinden Laleli’deki insan kaçakçılarına türlü kapıları çalan, en sonunda da kalkıp İran’a gidiveren gözü kara bir kadın... Hikayenin gerçek hayattaki sonu, filmdekinden farklı. Damgacı ile Hama Ali Han buluşurlar İran’da. İki hafta birlikte olup gene iki sene daha sürecek bir ayrılığa dönerler.

İmkânsızlığını anlayınca
Bu arada sürekli mektup yazar Ayça uzaktaki Marlon’u Brando’suna ve aşkını belgeleme isteği artar gitgide. 2005’te Kuzey Irak’a gidip bir hafta içinde dönmeye karar verince de bu filmin zamanının geldiğini anlar. İlişkinin imkânsızlığını anlamıştır çünkü artık.
Hüseyin Karabey’le oturup yazdığı senaryo da, “Gitmek / My Marlon and Brando” adını verdikleri filmde kendisini oynamak da bir tür tedavi olur onun için. Ve perdede gülümseyerek, biraz uzaktan izler bu kadının hikâyesini. Gerçek, filmdekinden çok daha sert ve güçlüdür çünkü...
Damgacı, “Gitmek” ile Saraybosna, İstanbul ve Adana film festivallerinden en iyi kadın oyuncu ödülü aldı. Bir yandan Göçebe Şarkılar adlı grubuyla şarkı söylüyor, Bilsak’ta “Diller de Günahkâr” adlı oyunda ve önümüzdeki ay başlayacak “Güldünya” dizisinde rol alıyor. Hayal ettikleri büyük ölçüde gerçekleşmiş, sahneler onun... Ödüller de. Evet, bu dünyadaki varoluşunu ilk defa anlamlı buluyor bu dönem. Ama hâlâ yüzünde bir burukluk... Neden? “Keşke yaşansaydı da, film olmasaydı...”
Ama çocukken kurduğu oyunlar gibi hayat... Macera uzuyor, kahramanlar öpüşemiyor bir türlü... Ve malum ya, ‘kavuşamıyorsun, aşk oluyor’...