Takıntılı düşüncelerin olduğu ama onlarla ilgili bir duygusal çıkarımın olmadığı yani akıldan her geçen düşüncenin ‘satın alınmadığı’ ve takıntılı düşünceleri kompanse edebilmek için zorlantılı davranışların yapılmadığı vakalarda; obsesiflikten bahsedilirken, obsesif kompulsif bozukluktan söz edilemez. OKB tanısı için zihindeki düşüncelerin oluşturduğu yüksek kaygı ile bazı eylemleri "zorla" yapmak ya da yapmak "zorunda" hissedip uygulamak gerekir.
OKB’ye neden olan sebepler arasında, genetik nedenler, beyin kimyasalı olan serotoninin işlevini yerine getirememesi, çocukluk çağı travmatik deneyimleri, mükemmelliyetçi veya otoriter aile yapısı içince büyümek gösterilebilir. Ek olarak, bireyin mükemmelliyetçi, titiz ve kuralcı kişilik özellikleri de oluşturduğu yoğun stresten dolayı bu rahatsızlığı yaşatabilir.
Psikoterapi seanslarımızda, rahatsız edici obsesyonların oluşturduğu sorumluluk duygusunun azaltılmasına destek olunur. Şema Terapi yaklaşımında, OKB’li bireylerde, adalet takıntısı, aşırıya kaçan vicdan ve eşlik eden evham görüldüğü bilimsel araştırmalarla ortaya konmuştur. Aklımızdan geçen düşüncelere karşı vicdan ve sorumluluk biçiminde bir algılama olmadığında, kompulsif davranışlar gösterme ihtiyacı da hissedilmeyecektir. Psikoterapi, konuşma tedavisinin sağladığı duygusal boşalım başta olmakla birlikte, çarpıtılmış bilişlerin yerine işlevsel ve gerçekçi düşünme sisteminin kazanımıyla, duyguların yeniden düzenlenmesi ve işlevsel davranışların edinimi konularında rehber ve destek olmaktadır. Geçmişte, kişinin hatırlayamadığı ama örtük bellekte yer edinen zor yaşantıların ve içselleşmiş duyguların terapideki yaşantısal tekniklerle ve serbest çağrışım sırasında ortaya çıkıp sağaltımı mümkündür. Çoğu zaman, geçmiş zor yaşantılarının, zihindeki ve bedendeki stresinin azaltılması ile semptomların kaybolduğu ya da azaldığı görülmektedir. Ancak, her rahatsızlıkta olduğu gibi danışanın kendi isteğiyle terapiye başvurmuş olması, tedavisi için terapistiyle iş birliği içinde olması, terapistin danışana verdiği ‘ev ödevlerinin’ yapılması tedavinin seyrini ve başarısını oldukça etkiler.
Obsesyonlar hangi alanlarda görülür?
Bireyin, kişilik özellikleri (mükemmelliyetçi olduğu yahut yeniliğe kapalı olduğu alanlar) ve değerleri (Örneğin: anne-baba olmak ya da iyi insan olmak) üzerinde görülebilir. Hayat değerleri doğrultusunda, aşırı vicdan yapmalarına ve bazen de kendilerine haksızlık etmelerine neden olur. Örneğin; aşırı titiz biri için temizlik takıntısı, aşırı düzenli biri için simetri takıntısı, agresyonu yüksek biri için kendine ya da sevdiklerine zarar verme korkusu gibi. Ek olarak, aile üyelerine karşı cinsel arzu duyma tedirginliği, eşcinsellik korkusu duymak, çocuklara karşı cinsel arzu duyma korkusu çok görülen obsesif düşüncelerden bazılarıdır. Bu düşünceler, büyük olasılıkla hiçbir zaman eyleme dökülmeyecektir; ancak, kişi obsesif derecede bu düşüncelerden ve bu durumlarda kalmaktan korkar. Bu yoğun stres, bedende ve zihinde gerilmeler meydana getirir ve kişinin hayat kalitesi oldukça etkilenir.
Kontrol ritüelleri denebilecek kompulsiyonlara örnekler:
Ocağın, fırının, ütünün kapatılıp kapatılmadığını, araç ya da ev kapısının kilitlenip kilitlenmediğini, musluğun kapatılıp kapatılmadığını tekrar tekrar (belli bir sayıda: belki 3 kez belki 33 kez veya fazlası) kontrol etmek. Ellerini, bulaşıkları, ayakkabıları veya giysilerini üst üste yıkamak. Sayma kompulsiyonları; yolda arabaları saymak, plakalarının sayılarını toplamak, belirli sözcükleri ezberden söylemek ve gördüğü nesneleri listelemek yahut saymak. Simetri kompulsiyonları; sağ eliyle yaptıklarını sol eliyle tekrarlamak veya yemek masasında yahut dolaplarda her şeyin aynı biçimde yerleştirilmiş olduğunu sürekli olarak kontrol etmek. İstifçilik (biriktirme) ritüelleri; hiçbir şeyi atamamak, gereksiz sayıda biriktirmek. Bazı vakalarda birey, yakınlarından da belli sözcükleri tekrarlamalarını ya da belli bir davranışı tekrar etmelerini isteyebilir.
OKB ile ilgili yanlış inanışlar nelerdir?
OKB’yi deneyimleyen bireyler, sanılanın aksine katı kişilik özelliğine sahip insanlar değildir. Aslında, yumuşak huylu insanlardır. Şema terapi uzmanlarının, bilimsel yöntemler kullanarak yaptığı araştırmalar doğrultusunda, OKB yaşayan bireylerin aşırıya kaçan vicdanlı oldukları söylenebilmektedir. OKB’nin tedavi edilmezse şizofreniye kadar gidebilmesi de doğru değildir. Şizofreninin ortaya çıkması için altta buna uygun biyolojik bir zemin olması gereklidir. Hiçbir rahatsızlık, şizofreni spektrumunda değilse şiddetlenip şizofreniye dönüşmez.
Sağlıklı günler dilerim.
Uzm. Psk. Özlem Nur Tulum
www.ozlemnurtulum.com
https://www.instagram.com/uzmanpsikologum_/
