Murabba Nedir? Murabba Nazım Birimi Özellikleri Nelerdir?
31.05.2021 - 03:17 | Son Güncellenme:
Murabba kelimesi Arapçada dörtlemek manasına gelen terbi sözcüğünden türetilmiştir. Bu sözcük daha sonra Divan edebiyatında dörder satırlık bendlerle yazılan şiirler için kullanılmaya başlanmıştır. Bu tür eserlerde genellikle vahdet-i vücut ve fenafillah - bekabillah gibi temel tasavvufi konular işlenmiştir. Murabba nedir? Murabba nazım birimi özellikleri nelerdir? İşte, merak edilen tüm detaylar.
Başta Fuzuli, Şeyhülislam Yahya Efendi ve Hayali olmak üzere birçok tasavvuf şairi, divanlarında murabba türünde eserlere yer vermiştir. Tanzimat döneminde de Rıza Tevfik Bölükbaşı ve Cenap Şahabettin gibi ozanlar, murabba türünde şiirler kaleme almıştır.
Murabba Nedir?
En kısa 4 ya da 5, en uzunu ise 8 bendden oluşan nazım şekline murabba denir. Bu şiirler dörtlüklerle yazıldığı için Arapçada dörtlü anlamına gelen murabba ismi verilmiştir.
Murabba Nazım Birimi Özellikleri Nelerdir?
1- İlk kıtadaki dört dize de birbirleriyle kafiyelidir. Divan şairleri genellikle anlatımı güçlü kılmak için bu kıtada zengin ya da tunç kafiye kullanır.
2- İki çeşit murabba vardır. Son satırın her kıtanın sonunda tekrar ettiği murabbalara mütekerrir (tekrarlayan) murabba adı verilir. Müzdeviç murabbalarda ise tüm dizeler birbirinden farklıdır.
3- Genellikle gazel ve tahmisleriyle biline Aşki, en fazla murabba yazan Divan şairlerinin başında gelir. Aşki'nin divanında 80'den fazla murabba yer almaktadır.
4- Murabbalarda ölümden sonra hayat, Allah aşkı, ahiret yurduna duyulan özlem ve nefs - irade mücadelesi gibi tasavvufi konular işlenir. Bununla birlikte bazı divan şairleri dünyevi aşkı ve ayrılık acısını konu edinen murabbalar da yazmıştır.
5- Murabba türündeki şiirlerde, divan edebiyatının diğer birçok nazım şeklinde olduğu gibi ağdalı bir dil kullanılmıştır.
Murabba Örneği ve Özellikleri
Hasılım berk-i havadisten melamet dağıdır
Mesnedim kuy-ı melamette fena toprağıdır
Zar gönüm tende zindan-ı bela tutsağıdır
Rahm kıl devletli sultanım mürüvvet çağıdır
-Fuzuli-
Murabbaların ilk kıtalarının kafiye düzeni -aaaa- şeklindedir. Yukarıdaki dörtlükte de ''dağıdır'' - ''toprağıdır'' - ''tutsağıdır'' ve ''çağıdır'' kelimeleriyle zengin kafiye yapılmıştır.
Fuzuli'nin yazdığı bu murabbada ''fena toprağı'' ve ''melamet dağı'' gibi tasavvufi ögeler kullanılmıştır. Melamet dağı, insanın kendi nefsini kınamasını ve dünyevi isteklerin tamamından vazgeçmesini simgeler. Fena toprağı ise yokluk diyarıdır. Tasavvuf şairlerine göre insan-ı kamil olan, fenafillah mertebesinde kendi benliğini yok eder, en sonunda ise bekabillah mertebesine erişir.
Murabbalarda diyar-ı adem, tavus kuşu, bezm-i gam, Mecnun gibi gazel ve kasidelerde de sıklıkla kullanılan mazmunlar yer alır.
