Alkolizm ipin ucu kaçtıkça geliyor!

Bağımlılık konusunda gençleri tehdit eden tehlikelerin başında sigara ve alkol alışkanlığı geliyor. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. İlhan Yargıç, alkol bağımlılığı konusunda uyarılarda bulunuyor: “Günde 4 küçük bira veya 4 kadeh şarap ya da 2 duble sert içkiden fazlasını kullanmayı fazla alkol almak (binge drinking) olarak adlandırıyoruz. Popüler kültürde neredeyse normal algılanan ‘hafta sonları kafayı çekme’ davranışının, alkolizm söz konusu olmadan da, genç beyinler üzerinde ciddi zararları var. Çünkü gençler alkole bağlı beyin hasarına daha yatkınlar.”
Yargıç’ın alkol bağımlılığı konusundaki tespitleri şöyle:
“Alkol bağımlılılığı sadece kişinin sabahtan içmeye başlaması veya hiç ara vermemesi olarak tanımlanmaz. Bu iki durum bağımlılığın şiddetiyle ilişkilidir. Alkol bağımlısı içmeden durabilir ama içmeye başladığı zaman duramaz. Bu kontrol kaybı yavaş yavaş gelişir. Örneğin ilk yıllarda 10 içmesinden 1’inde ipin ucunu kaçıran kişi, yıllar içinde gittikçe daha sık bunu yaşamaya başlar.”

Kalbe iyi geldiği doğru değil
“Bağımlılık pek çok faktörün bir araya gelmesiyle oluşur. Ancak bağımlılığın tek nedeni alkol veya maddeyi kullanmaktır.”
“Ilımlı alkol kullanmanın kalp hastalığı riskini azaltabileceğine işaret eden bazı çalışmalar olsa da bunun tersini gösteren pek çok araştırma bulunuyor. Türk Kardiyoloji Derneği’nin 3 bin 443 kişiyi 7.4 yıl takip ederek yaptığı bir araştırmada fazla alkol kullanımının diyabet ile koroner kalp hastalığı riskini ve erkeklerde ölüm oranını yükselttiğini ortaya koydu.
Tedavi olan bir bağımlının sinir sistemi bir kadehle yeniden bozulur. Bu nedenle alkolü bırakmış bir kişi asla içmemelidir. Tedavide bağımlılığın süresi, şiddeti, kişinin sosyal hayatı, psikolojik durumu, fiziksel sağlığını değerlendirerek uygun bir tedavi planlanır. Tedavi duruma göre ayakta da yapılır. Toplumda bağımlılığın sadece yatarak tedavisine ilişkin yanlış bir yargı var. Şayet ayakta tedavi başarılı olmamış, içince sürekli kusan, ciddi bir karaciğer sorunu olan bağımlıların yatarak tedavi olmaları gerekir.”

Alkol kullanımı artış gösteriyor
Türkiye’de 1961’de 0.75 litre olan alkol tüketimi 2000 yılında 1.58 litreye yükselmiş. Erişkinler arasında hiç alkol kullanmama oranları 1997-1998 yıllarında yüzde 91.6, 2000-2001 yıllarında yüzde 80.4, 2003 yılında yüzde 81.1 olarak bildiriliyor. Her gün alkol alar erkeklerin oranı yüzde 2.1. Haftada 1-2 kez alkol aldığını söyleyenler ise yüzde 4.3. Kadınlarda haftada 1-2 kez alkol alanların oranı yüzde 1.5, her gün içenlerin oranı ise yüzde 0.4 civarında. Öğrencilerin alkol ve madde kullanımlarını araştırmak üzere Adana, Ankara, Diyarbakır, İstanbul, İzmir ve Samsun’da 15-16 yaş grubu 6 bin 149 lise ikinci sınıf öğrencisiyle gerçekleştirilen ESPAD çalışmasında yaşam boyu en az bir kez alkol kullanım oranı yüzde 45, son 12 ay alkol kullananların oranı yüzde 35, son 30 günde alkol kullanım oranı yüzde 20, son 12 ay içinde aşırı alkol alma, sarhoşluk oranı yüzde 16 olarak tespit edildi.

‘Günde 1 paketten fazla içenler ağır bağımlıdır’

Uyandıktan sonra yarım saat içinde ve günde 1 paketin üzerinde sigara içmek ‘ağır’ bağımlılık belirtisi. Bu durumdaki kişilerin tıbbi destek almadan sigarayı bırakması çok zor

Prof. Dr. Yargıç, sigara bağımlılığı konusunda da çarpıcı tespitlerde bulunuyor:
“Uyandıktan sonra yarım saat içinde sigara içmek ve günde 1 paketin üzerinde sigara içmek ‘ağır’ bağımlılık belirtileridir. Bu durumdaki kişilerin tıbbi bir destek almadan bırakmaları çok zordur.
Sigaraya başlamanın en önemli nedeni merak ve özenti. Nikotin beyinde uyarıcı bir etki yaparak tekrar kullanma isteğini güçlü bir biçimde uyarıyor. Nikotin bağımlılığının bedensel, ruhsal ve davranışsal bağımlılık olmak üzere 3 bileşeni bulunuyor. Bedensel yani fiziksel bağımlılık nikotin etkisiyle gelişiyor. Nikotinin etkileri azalınca, yoksunluk belirtileri ve dolayısıyla sigara içme isteği ortaya çıkıyor. Ruhsal bağımlılıkta sıkıntı giderici ya da keyif verici etkileri için sigara arayışı var. Davranışsal bağımlılıkta ise bazı durumlardaki otomatik davranışlar ve alışkanlıklar söz konusu. Örneğin kahvenin yanında, yemek sonrası veya sinirlenip, üzülünce içmek bu sınıfa giriyor.

Yüzde 5’i kendi bırakıyor
Profesyonel yardım alan kişilere danışmanlık, davranışsal terapi veya ilaç tedavisi uygulanıyor. Nikotin yoksunluğu belirtilerine karşı nikotin bantları, nikotin sakızı, nikotin isteğini ve yoksunluk belirtilerini azaltmak için de antidepresan reçete edilebiliyor. Araştırmalar sonucunda hiçbir yardım almadan, yalnız irade ile bırakanların oranı yüzde 5’in altında. Uzmanlardan alınacak kısa tavsiyeler bile, sigarayı bırakabilme oranını iki katına çıkardığı tespit edilmiş durumda.”

20 milyon bağımlı var

Türkiye’de sigara tüketimi yıllar içinde misliyle artış gösterdi. Tüketim oranı 1999 yılında 114.4 milyar adetle zirve yaptı. Bu oran 2011 yılında 91 milyar adet seviyesine indi. 2008’de kapalı alanlarda sigara yasağının uygulanmaya başlamasından sonraki 2 yıl içinde sigara satışları yüzde 15 azaldı. Halk Sağlığı Kurumu verilerine göre, 2006’da yüzde 33.4 oran 15 yaş üzerinde sigara içme oranı 2013’te yüzde 27.1’e geriledi. Türkiye’de sigara içenlerin sayısı 15 yıl önce 30 milyon olarak tespit edilirken, bugün 20 milyonun altına inmiş durumda.

RAKAMLAR NE DİYOR?

- Sigara içenlerin yüzde 70’i sigarayı bırakmak istediklerini ifade etse bile 65 yaşına ulaşan tiryakilerin ancak yarısı sigarayı bırakabiliyor.
- Sigara bırakma oranı tedavi sırasında yüzde 80 başarılı. Bir yıllık takiplerde yüzde 15 ile yüzde 29 arasında başarı sağlanıyor.
- Tedavi ile günde 5 adetten daha az içenlerde yüzde 45 olan başarı oranı, 20 adetten fazla içenlerde yarıya düşüyor.
- Yardım almadan sigarayı bırakabilme oranı 1 yıl için yüzde 5 oranında.
- Ölüm korkusu sigarayı bırakmak için güçlü bir motivasyon kaynağı. Doktor desteği ile 1 yılda sigarayı bırakma oranı çeşitli akciğer ve kalp hastalarında yüzde 10 ile 76 seviyesinde. Kalp krizi geçirenlerin yüzde 60’ı da sigarayı bırakıyor.

3’üne evet diyorsanız bağımlısınız

Uzmanlar nikotin bağımlılığı tanısı koymak için şu 7 kriterden 3’ünün olması gerektiği belirtiyor:
- Niyetlendiğinden daha fazla miktarda kullanmak. Örneğin günde 1-2 tane içmeye çalıştığında bir süre sonra eski içme miktarına geri dönmesi.
- Sürekli bırakma isteği ya da başarısız bırakma girişimleri.
- Sigara kullanımının kısıtlı olduğu ortam ve zamanlarda sigara içmek için belirgin zaman harcamak.
- Sportif ya da sosyal faaliyetleri, hobileri aktiviteleri sigara nedeniyle azaltmak ya da bırakmak.
- Tütün kullanımına bağlı fiziksel problemler yaşamasına rağmen kullanmaya devam etmek.
- Tütün miktarını artırmak.
- Tütün kullanmadığı zamanlar huzursuzluk, konsantrasyon bozukluğu, iştah artışı, yoksunluk belirtileri yaşamak.

Sigara bağımlılığının 4 farklı evresi var
- Farkındalık öncesi dönem: Bağımlı olduğunu ya da sigarayı bırakmayı düşünmez.
- Farkındalık ve düşünme dönemi: Sigarayı içmekle bırakmak arasında gidip gelir.
- Hareket dönemi: Sigarayı bırakmaya çalışır ve bırakmayı dener.
- Bırakmış kalma dönemi: Zaman zaman canı yine kullanmak ister.

YARIN

Oyun, internet, akıllı telefon, sosyal medya, tablet ve yanlış yeme alışkanlıkları