Delil toplanmasında sorumluluk kime ait?

Adli Tıp Kurumu’nun hâkim, savcı, polis ve adli tıp uzmanlarıyla yaptığı ankete göre, cinayet, intihar gibi adli olaylarda yeterince delil toplanmıyor. Hâkimlerin ve adli tıp uzmanlarının çoğu, olay yeri inceleme ve delil toplamada polisi eleştiriyor. Polislerin yüzde 69’u delil toplama ve olay yeri incelemesinde yeterli olduklarını belirtiyor. Ayrıca katılımcılara göre, savcılar olay yerine her zaman gitmiyor. Delillerin gerektiği gibi toplanmamasında savcının mı, polisin mi daha fazla sorumluluğu var?

Hazırlık tahkikatı sırasında davanın açılabilmesi bakımından gerekli olan delilleri toplamak esasta savcının görevidir. Kolluk onun yardımcısıdır. Ama dünyanın her yerinde hazırlık tahkikatı ikiye ayrılır. Biri "araştırma", diğeri "itham" kısmıdır. Bütün dünyada araştırmayı kolluk yapar, ithamı ise savcı. Bizim sistemimizde esas görev savcınındır. Araştırmayı kolluk yapar ama savcının idaresindedir. Eğer kolluk, araştırmalarında bazı hususları eksik bırakmışsa bunların tekrar araştırılmasını istemek savcının görevidir. Ayrıca araştırma yapmak ayrı bir uzmanlığı gerektirir. Savcıları okullarda detektiflik bilgisiyle teçhiz etmiyoruz. Onlar poliste, polis okullarında yetişip savcının yardımcısı olacak.

Ağır cezalık, askeri ve diğer suçlarda soruşturmayı savcı yapar. Ancak iş çokluğu nedeniyle bu yapılmıyor. Askeri yargıda soruşturmayı mutlaka savcı kendi yürütür. Sivil yargıda ise iş çokluğu, olay mahallinin geniş olması nedeniyle delilleri polis topluyor, fezlekeyle savcıya teslim ediyor. Delillerin toplanıp toplanmaması konusunda değerlendirme, takdir tamamen savcıya aittir. Bizim polisimiz de artık ihtisaslaşmaya yöneldi. Polis, tahkikatı yaparken savcıdan da fikir alıp soruşturmayı ona göre yönlendirmeli. Adliyeyle ilgili konularda soruşturma yapabilecek ayrı bir kurumumuz yok. O anda ilgili birim savcının bilgisi dahilinde soruşturmayı yapıyor. Sorumluluk adli makamlara aittir.

Olay yeri incelemesi aslında doğrudan savcının sorumluluğu altındadır. Savcı bunu tek başına yapamaz. İncelemeyi, olay yeri inceleme ekipleriyle birlikte yapar ve onları yönetir. İnceleme ekipleri eğer yeterli bilgiye sahip değilse sorun çıkabilir. Olay yeri savcının sorumluluğundadır ama görevi yürütenler emniyet güçlerinin olay yeri inceleme ekipleridir. Olay yeri inceleme ekiplerinin özel eğitimi olması gerekiyor. Bunlara ilişkin yeni birimler oluşturuluyor, yeni eğitimler veriliyor ama tüm Türkiye genelinde bu eğitimi almış ekipler yok, oluşturulabilmiş değil. Zaman zaman da aksıyor. Bu birleşik sorumluluktur. Savcının uygun ekibi bulup orada görevlendirmesi gerekir.

Asıl yetki savcınındır. Savcı bu yetkisini yasayla zabıtaya devretmiş oluyor. Zabıta bu yetkiyi kullanırken gereğini yerine getirmemişse "görevi ihmal" ya da "görevi kötüye kullanma" suçu oluşur. Ancak savcının da bunu atlamaması lazım. Kendi adına yapılan soruşturmada eksiklik varsa ona dikkat etmesi gerekir. Zabıta, savcı adına bu soruşturmayı yapar. Soruşturmada yetkilendirilmiş olması nedeniyle yapacağı işlemlerden de sorumludur. Savcı adına yapıyorum, sorumluluğum yok diyemez. Topu sadece savcının üzerine atamaz. Savcıların üzerinde yeterince top, iş yükü ağırlığı var zaten. Türkiye şu anda hâkim ve savcı açısından olması gerekenin üçte bir kapasiteyle çalışıyor.