Meme kanseri sonrası Lenfödem
Ekim, “Dünya Meme Kanseri Farkındalık Ayı”. Meme kanseri, kadınlarda karşımıza çıkan kanserlerin yaklaşık %25’ini oluşturmaktadır. Erken tanı, her kanser türünde olduğu gibi meme kanserinde de oldukça önemli bir noktadır. Mamografi, bu noktada en önemli tanı yöntemidir ve orta yaş üzeri her kadının düzenli olarak belli aralıklarda yaptırması gereken bir yöntem olarak bu hastalığa karşı elimizdeki en önemli silahtır.
Bugün, farklı bir durumdan, “meme kanseri cerrahi veya radyoterapisi sonrasında” karşımıza çıkan lenfödem tablosundan bahsetmek istiyorum. Bu tablo, kanser sonrası hayatta kalanların yaşamlarını doğrudan ve ciddi anlamda etkileyen bir sorundur.
Lenfödem nedir?
Lenfödem, meme kanseri cerrahisi veya radyoterapisi sonrasında aylar veya yıllar sonra lenf sıvısının aşırı miktarda birikmesine bağlı olarak; kol, el, göğüs ön duvarı veya meme bölgesi civarında ortaya çıkan ödem ve şişme ile kendini gösteren bir tablodur.
Lenfödem nasıl oluşur?
Lenfödemin nasıl ve neden oluştuğunu anlamak için, öncelikle lenfatik sistem ile ilgili bilgi sahibi olmak gerekir. Meme kanseri için uygulanan cerrahi ve radyasyon tedavileri; lenf bezleri ve lenf kanallarının zedelenmelerine neden olur. Lenf sıvısının, akışı kesintiye uğrar ve sonrasında ise lenfödem tablosu oluşur. Bu durum, daha sık olarak tedavinin uygulandığı bölgelerde gözlenir. Artan lenf sıvısı oluşumu ile tablo, giderek daha da kötüleşir. Başlangıçta; hafif bir ödem tablosu mevcut iken, zaman içerisinde ödem klinik olarak kötüleşir. Kol veya el giderek ağırlaşır, ileri dönemlerde ise his kaybı oluşabilir. Meme kanseri cerrahisi ve radyasyon tedavisi sonrasında kadınların ortalama %20 - %30’un da, lenfödem tablosu ortaya çıkar. Klinik tablonun şiddeti; etkilenen lenfatik sistemin derecesine doğrudan bağlıdır. Geniş çaplı, koltuk altına doğru yapılan rezeksiyonlar, obezite ve aşırı kilo alma; lenfödemin ortaya çıkma riskini arttıran faktörler arasında ilk sıralarda yer almaktadır.
Lenfödem belirti ve bulguları nelerdir?
Lenfödem'de, meme kanser cerrahisi veya radyoterapi yapılan bölgeye bağlı olarak ortaya çıkan belirti ve bulguları sıralayacak olursak;
Meme de, göğüste, omuz veya el de şişme
Kol veya elde ağırlık hissi
Deride gerilme hissi, cilt dokusunun yapısında ve renginde değişme (genellikle kırmızı)
Batma, ağrı ve huzursuzluk hissi
Eklemlerde kısıtlanmış hareket hissi (genellikle; omuz, el ve bilek eklemlerinde)
Kolu, ceket veya t-shirt içine yerleştirme de zorlanma
Sütyen ölçüsünde artış
Saat, bilezik ve yüzüklerin dar gelmeye başlaması
Meme cerrahisi veya radyoterapi sonrası, ödemi (şişmeyi) azaltmak için ne yapmalıyım?
Meme cerrahisinden hemen sonra meme veya koltuk altındaki ameliyat bölgelerinde ortaya çıkan şişme normaldir. Genellikle, 1 ile 3 ay içerisinde kendiliğinden ortadan kalkar. Ancak, bu süreden sonra gözlenen kol şişmesi; büyük olasılıkla lenfödem’i işaret eder.
Ödemi azaltmak için yapabileceğiniz basit uygulamalar mevcuttur. Bunlara bir göz atalım.
Şişen kolunuzu normal şartlarda yaptığınız gibi, saç taramak, banyo yapmak, elbise giymek ve yemek yemek gibi işlerde kullanınız.
Şişen kolunuzu, günde 2 - 3 kez, yaklaşık 45 dakika süre ile kalp seviyenizin üstünde olacak şekilde yukarıda tutunuz. Bunu, sırtüstü uzanıp, kolunuzu destekleyerek yapabilirsiniz. Destek amacı ile ekstra yastık kullanabilirsiniz.
Kolunuz kalp seviyenizden yukarıda iken, ellerinizi 15 - 20 kez açıp - kapayarak egzersiz yapabilirsiniz. Bu işlemi, günde 3 - 4 kez yapınız. Kol ve ön kol kasları kasılıp gevşeyerek, lenf sıvısının hareketlenmesini ve akımın hasar görmemiş lenf kanallarına yönelmesini sağlar.
Radyoterapi sonrasında da erken dönemde şişme gözlenmektedir. Burada ortaya çıkan şişme, zaman içerisinde kendiliğinden ortadan kaybolmaktadır. Benzer şekilde, bu durumda da; kol ve elleri içerisinde alan germe egzersizlerinin yapılması, lenf akımının hareketlenmesi açısından oldukça önemlidir. Eğer, şişme olan bölgelerde, batma veya garip bir his (rahatsızlık benzeri) fark ederseniz, mutlaka doktorunuz ile temasa geçiniz, lenfödem açısından ileri araştırma gerekebilir.
Lenfödemi azaltmak için, günlük aktivitelerinizi kısıtlamayın
Meme kanseri tedavisi sonrasında ortaya çıkan lenfödem önlenebilir bir tablo olmasa da, hastaların çoğu, mevcut öneriler ve tedavi yöntemleri sayesinde konforlu bir yaşam sürebilmektedirler. Lenfödem nedeniyle etkilenmiş olan kolunuzu, saç taramak, diş fırçalamak, banyo yapmak gibi günlük aktiviteleriniz için kull
8.10.2015
Kadın Sağlığı