Haslet Abi’yi hasretle uğurluyoruz

Evrim Altuğ - Adı ve eserleriyle, 75. yılını kutladığımız Milliyet Gazetesi ve 52. yaşına basan Milliyet Sanat Dergisi’nde ölümsüzleşen karikatürist, ressam Haslet Soyöz’ü, uzun süredir mücadele ettiği rahatsızlığı nedeniyle dün (27 Mayıs Salı) İstanbul’da tedavi gördüğü hastaneden sonsuzluğa uğurladık.

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) üyesi, 1955 Burdur doğumlu Soyöz, ilk ve orta öğrenimini Türkiye’nin çeşitli şehirlerinde tamamladıktan sonra, sanat eğitimine Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Resim Bölümü’nde başlamış, ardından İstanbul Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu Grafik Bölümü’nde (Bugünkü Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Tasarım Bölümü) öğrenimini sürdürmüştü.

Sosyal eleştiri

Sanat hayatına 1974’te karikatürleriyle adım atan Soyöz, Politika, Vatan, Çivi, Dünya, Cumhuriyet ve Demokrat gazetelerinde de görev yaptı. Bilhassa, Milliyet’te 45 yılı aşkın süreyle ‘Küçümen’ isimli karaktere ait bant karikatürleriyle beğeni toplayan, Abdi İpekçi’yle bizzat çalışmış Soyöz, bu günlük bant çizgi seride ‘Küçümen’in ülke ve dünya gündemine getirdiği ‘muzip ve bilgiç’ bakış açısı ile gerek Milliyet ve gerekse okurları adına, adeta bir sosyal eleştiri uzmanına dönüşmüştü.

Milliyet Sanat ve Milliyet’teki çizgileriyle Haslet Soyöz, bu dönemde, Turhan Selçuk, Mıstık, Ferruh Doğan, Selçuk Demirel, Altan Erbulak, Abidin Dino gibi müdavim çizer ve sanatçıların da dostu ve yoldaşı oldu. Arşivlerdeki ‘Haslet Abi’ye baktığımızda Soyöz, 1 Şubat 1979’da hunharca katledilen Milliyet Genel Yayın Yönetmeni Abdi İpekçi ardından Milliyet Sanat özel dosyasının da vicdani ve mesleki ilk katkı sahiplerinden biriydi.

Soyöz’ün politik ve tepkisel mürekkebi ile ifade gücü, çok başlık ve kapağa da mal oldu. Sanatçı sözgelimi, Ekim 1988’de Ankara’da yapılmış ‘1’nci Gençlik Şûrası’nda yaşananları Selim İleri, İlhami Soysal ve Necdet Uğur ile dönemin birçok aydınının perspektifi eşliğinde kapağa çizgileriyle taşımış ve buradaki ‘genci sürükleyen polis’ kompozisyonu ile gündemi belirlemişti.

Aydın portreleri

1989 yılı Nisan ayında, Milliyet Sanat kapağında ‘Çirkin Politikaya Sanatçının Tepkisi’ni görselleştiren Soyöz, 1990’daki bir diğer Milliyet Sanat kapağında, Kasım ayı ortasında ‘Eğitimde Tehlikeli Eğilimler’i görselleştirirken, 1991 tarihli ‘Tüketim Toplumu ve Kültür’ dosyasına da, çizerler Ali Ulvi, Semih Balcıoğlu, Tan Oral ve Ferruh Doğan ile, alkışlık yorum ve eleştiriler katmıştı. Soyöz, çizgi ve eleştirileriyle gerek Milliyet, gerekse Milliyet Sanat’ı zenginleştirmeyi hiçbir zaman elden bırakmadı.

Pek çok kitabın kapağında, çizgisiyle ve gazeteci, aydın portreleriyle arşivlere kaydolan, elbette ABeCE Yay. etiketli, erken 1980’lerden gelen “Küçümen Çizgi Dizisi” ya da AD Yayıncılık ve Milliyet Yayıncılık imzalı “Erkek Küçümen” ile “Kız Küçümen” üzerinden (1998) ayrı bir yerde duran Soyöz, 1984’te Milliyet Yayınları’nca basılan “Söz ve Çizgi Ustalarımız” derlemesine de seçilmiş ve eserleriyle Hüseyin Cahit Yalçın, Yusuf Ziya Ortaç ve Mehmet Semih ile, Semih Poroy’la aynı ciltte buluşturulmuştu.

Soyöz’ün bir diğer albümü, Yılmaz Yayınları’nın çıkardığı 1990 tarihli “Uzun Hikâye” oldu. Ayrıca, verimli bibliyografyasında Milliyet Yayınları logolu, 1997 tarihli “Giderayak Puantiye” albümüyle de tanıdığımız Haslet Abi’nin bir diğer arşivlik yapıtı, 1983 Milliyet Yayınları etiketli, “Yergi, Nükte ve Fıkralarıyla Süleyman Nazif” idi. Soyöz’ün belki de en arşivsel yapıtlarından biri ise, çizgilerini kattığı Güney Filmcilik 1979 tarihli, Yılmaz Güney imzalı “Oğluma Hikâyeler 1 - “Şeftali Çekirdeğine İnan, Kendi Gücüne Güven” kitabı oldu.

Denizcilik tutkusu

Haslet Soyöz, kariyerinin yaklaşık son çeyrek yüzyılında ise bir endüstri tarihi ve denizcilik tutkunu olarak yaptığı, özellikle yağlı boya ‘Gemi Portreleri’ ve bunlara adanmış türlü sergileriyle de büyük etki yarattı. Sanatçı bu kapsamda Rahmi M. Koç Sanayi Müzesi’nde adeta gelenekselleşen şekilde, “Cennetin Gemileri” (2003), “Vesait-i Havaiye, Berriye, Bahriye: Hava, Kara, Deniz Taşıtları Sergisi” (2003), “Delikos’tan Karaburun’a” (2013), “Türk Armatörlerinin Buharlı Gemileri” (2019) gibi sergileri ziyaretçilerle buluşturdu. Soyöz, 1998’de Karikatürcüler Derneği’nce ‘Yılın Karikatüristi’ seçildi.  TGC 2023-2024 dönemi Sedat Simavi Ödülleri Töreni’nde, Yılın Karikatür Sanatçısı Ödülü’nü aldı. Tolentino Karikatür Müzesi’nde bir, Aşağı Saksonya Alman Parlamentosu Basın Salonu’nda ise iki karikatürü bulunuyor. 

Haslet Soyöz, Ayla Dündar’la evliydi ve Kerem adlı bir oğlu vardı.

Haslet Soyöz’ün cenazesi bugün (28 Mayıs) Levent Afet Yolal Camii’nde öğle namazını müteakip kılınacak cenaze namazının ardından Sakarya Geyve Bağlarbaşı Köyü Mezarlığı’nda defnedilecek.