Kötü bürokrat iyi bürokratı kovar!

Ünlü "Peter ilkesi"nin mucidi Amerikalı Profesör Laurence Petere göreyse yükselenlerin hepsi yeteneksizdir. Çünkü eninde sonunda herkes kendi yeteneksizlik sınırına ulaşmıştır. Bürokrasinin tepesinde yeteneksizler, yani kötü bürokratlar oturur. Yani iki ucu pis değnek, Parkinsona göre yükseleceksin, Petere göre sakın ha yükselme, yükselirsen kötülüğün ortaya çıkacak. Parkinsona göre yükselmeyen düşer. Petere göre tepede kötüler bulunacağından sonunda piramit tepetaklak olur. Velhasıl yukarı tükürsen bıyık, aşağı tükürsen sakal. Böylece yüksekteki yeteneksiz ve kötü bürokrat altta yükselmek isteyen daha ehliyetli ve iyi bürokratı kovmaya çalışır. Çok değerli dostum, siyaset bilimi doktoru Engin Alçorayla bürokrasi üzerine yaptığım konuşmalardan esinlenerek... Günümüzde devleti küçültelim derken... Gerçekte bürokrasiyi inceltmeleri gerekirken... İktidar hastalığı zahir... Kadroları ha bire şişirenlerin kulaklarına küpe bürokrasi testusuna buyur ola bu kez de...1- Profesör Peter, kısaca "Bürokrasinin yüksek mevkilerinde yeteneksizler bulunur" demiştir. Bu ilkeyi iktidar sahiplerine uygularsak, Julius Sezar yakınlarına çok güvendiği için, Hitler güpgüzel sokak ressamıyken diktatörlüğe özendiği için en sonunda yeteneksizlik sınırlarına ulaşıp helak olmadılar mı? Peki ya Neron? Güzelim bir yeteneği varken "büyük kent yakıcılığı"na bulaşmasaydı keşke. Peter yasasının bürokratların kulaklarına küpe olmasını dileyerek Neronun yükselmek için feda ettiği yeteneğini soralım.a. İyi lir çalardı.b. İyi dolma sarardı.c. İyi bürokrat kovardı. d. Romaya tepeden bakardı.2- "Kötü bürokrat iyi bürokratı kovar" özdeyişi iktisattaki "kötü para iyi parayı kovar" düsturunu hatırlatmıyor mu? Bir ülkede halkın gözünde biri değerli diğeri değersiz iki tür para tedavülde ise, bunlardan değersiz olanı piyasaya hakim olur diye açıklanan bu kötü para-iyi para yasasının sahibi kim? a. Thomas Moreb. Thomas Edisonc. Thomas Greshamd. Thomas Jefferson3- Bürokrasi hemen her zaman asalak ve yetkisini kötüye kullanan bir güç olarak görüldü. Parkinson ve Peterden çok önce bürokrasinin özelliklerini sistemli bir biçimde inceleyen ve atsan da satsan da bürokrasiden vazgeçilemeyeceğini açıklayan ünlü Alman sosyolog Max Weber, statü ve bürokrasinin giderek insanları neyin içine alabileceğini ileri sürer?a. Din istismarıb. Rüşvetçilikc. Demir kafesd. "Spoils system" denen seçimden sonra kazanan parti üyelerine memuriyet verme sistemi4- Max Weberden önce kim bürokrasiyi insanın içinden çıkamayacağı bir "çember" olarak tanımlamıştı?a. Hegelb. Spinozac. Karl Marxd. Emmanuel Kant5- Bürokrasinin kökeni nedir? Bu terim Max Weberden çok önce kullanılmış. "Büro" ve "krasi" kelimelerinden oluşmuş. "Krasi" yönetim demek. Bildiğimiz büronun da etimolojisine bakalım mı? Büronun aslı fesli neymiş acep...a. Eşekb. Tembelc. Merdivend. Koyu renkli masa örtüsü6- Bürokrasinin virüsu kırtasiyecilik. Yani kötü bürokrat mevzuatçıdır, kırtasiyecidir. Kırtasiyecilik kelimesinin Fransızca karşılığı "paperasserie". Kağıtçılık gibi bir şey. İngilizcesi ise "red tape" yani kırmızı kurdele. Niçin kırmızı kurdele demişler, kestirebilir misiniz acep? Yanıt hazır, evrak kırmızı kurdeleyle bağlanıp kaldırılırmış da ondan. Osmanlılarda kırtasiyecilik o kadar ayan beyanmış ki, pek çok memurun işi yazılı metin kopyalamaktan ibaretmiş. Bu kopyalamacılığa Osmanlıcada ne denir?a. İstimb. İstimalc. İstimnad. İstinsah7- Bürokrasi kelimesinin mucidi olduğu söylenen ünlü yazar kim?a. Moliereb. Shakespearec. Charles Dickensd. Gustave Flaubert8- Bürokrasiyi en müthiş biçimde yeren kimdi? Kuşkusuz Kafka. Onun 1922de yazdığı üçüncü büyük romanında ölçüm memuru olarak bir köye atanan birinin, görevli memura oraya niçin geldiğini bir türlü anlatamayışı yer alır. Bürokrasi bir kabustur bu romanda. Adını kestirebilecek misiniz?a. Şatob. Davac. Ceza Sömürgesid. Babama Mektuplar9- Parkinson yasasının en çarpıcı örneği, İngiliz donanmasıyla ilgili. Cyril Northcote Parkinson, 1914ten 1928e kadarki süreyi incelemiş. Savaştan sonra savaş gemilerinin sayısı 62den 20ye düşmüş. Tayfa saysısı üçte bir azalmış. Buna karşın amirallikteki görevlilere ne olmuş?a. İstifa etmişler.b. İşten çıkarılmışlar.c. Amiral sayısı artmış.d. Malulen emekli sayılmışlar.10- Kötü bürokrat iyi bürokratı kovar. Meydan rüşvetçilere kalır. Parkinsona göre genişleme karmaşayı getirir, o da çürümeyi. Hiçbir bürokratik örgüt, "Varoluş nedenim ortadan kalktı" diyerek kendisini feshetmez. Kötünün tepeye oturması dolayısıyla giderek rüşvet de mubah hale gelir. Padişahların ve yüksek mevkidekilerin Selçuklulardan beri kademe kademe rüşvet yediği söylenir. Padişahlar arasında ilk rüşvet yiyicinin III. Murat olduğu ve Muhasip Şemsi Paşadan kendi eliyle 40 bin altın rüşvet aldığı rivayet ediliyor. Bu rüşvete ne ad verilirmiş acep?a. Peşinb. Peşkirc. Peşkişd. Peştemal Yanıtlar: 1) a, 2) c, 3) c, 4) c, 5) d, 6) d, 7) c, 8) a, 9) c, 10) c. Yazara e-mail Onunla da onsuz da yaşanmaz. Bilin bakalım bu nedir? Fal diyeceksiniz ama bu kez bilemediniz, bürokrasi. Peki, iyisi kötüsü var da, kendisi nasıl bir şey şu bürokrasinin? Bürokrasi bilmecesine esprili biçimde bir nebze ışık tutan, özde aynı sözde birbirinin tersi iki yasa var. İkisi de P harfiyle başlıyor. Biri Parkinson, diğeri de Peter yasası. Parkinson bürokratların neden daima olanaksızlıktan ve personel eksikliğinden şikayet ettiğini şu özdeyişle özetliyor: "Her iş, bitirilmesi için tanınan süreye yayılır" yani, ömür biter iş bitmez! Bürokrasilerde, bitirilmesi gereken işi gereğinden çok kişi, gereğinden çok zamanda tamamlamaya uğraşır durur. Ve "Harcamalar, geliri karşılamak için yükselir", böylece bürokratların vergileri yükseltebildikleri ölçüde kendi sayılarını da olabildiğince artırmaya yöneldikleri anlaşılmıyor mu? Bu iki espirili özdeyişi "bürokrasi yasası" haline getirmiş ünlü İngiliz düşünür Cyril Northcote Parkinsona göre bir bürokratın amacı her ne pahasına olursa olsun yükselmektir. Her bürokrat bir firavun gibi hisseder kendini. En uç tepeye yükselmek için bir üstteki daima alttakilerinin sayısını artırır ki altta kargaşa olsun ve sadece o yükselebilsin. Bu yükselme biçimi aynen bir piramide benzer.