En son imparator!

İmparatorluk saraylarından yapay zekâya, Mao’dan Şi Cinping’e uzanan bir çizgide Çin’in her köşesi sessizce konuşuyor. Bu topraklar hem geleneklerine sıkı sıkıya bağlı hem de modern dünyanın rotasını kendi rüzgârına göre çiziyor… Yasak Şehir’in duvarlarından yankılanan sessiz adımlar, küçük yaşta tahta çıkan ama sonrasında hayatı bir makinist olarak tamamlayan Pu Yi’nin hazin hikâyesini taşıyor…

Milattan önce 221’den 1900’lü yılların başına kadar imparatorlar tarafından yönetilen Çin’in yeni imparatoru Çin Komünist Partisi. Parti Genel Sekreteri ve Devlet Başkanı da Şi Cinping. Çin onunla kendini buldu deniliyor. En hazin öykü ise Son İmparator Pu Yi’nin.

Çin’i merak edenler, ünlü yönetmen Bertolucci’nin Oscar ödüllü Son İmparator filmini mutlaka izlemeli. Yakın zamana kadar ziyaretçilere kapalı olan “Yasak Şehir”de çekilmiş.

İmparator Pu Yi, ufak yaşta tahta oturur, savaş suçlusu olarak hapse düşer, çıkar ve bir botanik bahçesinde makina tamircisi iken yaşama veda eder…

İmparatorluk geleneği ya da saygısı Japonya’daki gibi devam etmiyor. Sembolik de olsa böyle bir makam zaten yok, saygı var mı yok mu sorusu ise muallakta. Olsa bile dillenmiyor ama hanedanlık sarayları her yıl on milyonlarca yerli ve yabancı turisti ağırlıyor., Çin’in tarihi anlatılırken de onlardan hiç olumsuz şekilde bahsedilmiyor!..

Komünist Parti hakimiyeti

Komünist Parti ülkenin ortak aklı gibi. Her şeye onlar karar veriyor, onlar yönetiyor, onlar denetliyor. Temel ilkeler her şeyden önemli. Kırılma noktaları olmaması konusunda da çok hassaslar. Gezerken bazen yetkililerin sağında, solunda, arkasında saygıyla dolaştıkları, bilgi verdikleri takım elbiseli birileriyle karşılaştığımızda “işte onlar Komünist parti temsilcisi” deniliyordu. Muhalefetten söz eden hiç olmadı ama problemli olduğu özerk Cumhuriyetler kendileri için ciddi baş ağrısı…

Müslüman Mahallesi, Fransız Sokağı

Çin’de dinle ilgili genel kanı “Herkes dini inanç özgürlüğüne sahiptir. Hiçbir devlet organı, kamu kuruluşu veya birey, vatandaşları herhangi bir dine inanmaya veya inanmamaya zorlayamaz; ayrıca herhangi bir dine inanan veya inanmayan vatandaşlara karşı ayrımcılık yapamaz. Devlet normal dini faaliyetleri korur…” yönünde.

Çin halk dini olarak bilinen Taoizm’in yerini, giderek artan bir şekilde yine bir halk dini olarak kabul edilen Konfüçyanizm’in aldığı söyleniyor.

Japonya’da olduğu gibi Çin’de gelenekler, görenekler, bilgece söylemler ve yaşanmışlıklar çok önemli. Mabet sayısı ve ilgileneni ise Japonya’dan çok az. Budizm, Müslümanlık, Hristiyanlık, Musevilik ve diğer dinler ise okyanusta bir damla gibi.

Peki din yok da dinlerin inanlarından bekledikleri ile onların insana, doğaya, iyiye, kötüye, doğruya yanlışa bakış açılarında derin farklılıklar var mı? Evet demek mümkün değil!

Müslüman mahallesinde bildiğimiz Çinliler var. 1070 yılında dönemin imparatorunun daveti ile Buhara’dan gelmişler. Şian’daki Müslüman Mahallesi sokak lezzetlerinin buluştuğu bir yer. Fransız Sokağı ise sanki Avrupa’dan bir köşe. Dışarı açılan bahçeleriyle açıkta bira ve şarap içilen ender yerlerden biriydi. Yabancılar ve Çinli gençler çoğunluktaydı…

Kallavi sorunlar

Doğu Türkistan, Tibet, Hong Kong ve Tayvan, Çin’in yumuşak karnı. Çin yönetiminin gerçekleştirdiği hak ihlalleri dünya gündeminde en ön sıralarda yer alıyor. Yine aynı şekilde çeşitli ülkelere sağladığı kredilerin bir nevi borç tuzağı olduğu, borcunu ödeyemeyen ülkelerin -Sri Lanka örneğinde olduğu gibi- stratejik limanlarını Çin’e devretmek durumunda kaldığı yönündeki iddialar Çin’in yeni sömürgeci olarak algılanmasına ve pek çok ülkede “Çin tehdidi” algısı oluşmasına neden oluyor. Peki bütün bunlar, giderek güçlenen Çin’e yönelik negatif bir algı operasyonu mu yoksa gerçek mi? Nereden baktığınıza göre hararetle destekleyebilir ya da “kumpas” olarak değerlendirebilirsiniz. Ama atalarımız “Ateş olmayan yerden duman çıkmaz” diye de boşuna konuşmamış!..

Yaklaşık 4.000 yıllık tarihi olan Çin, tarih boyunca ekonomik açıdan, bilimsel, teknolojik ve sanatsal olarak hep dünyanın önde gelen ülkelerinden birisi oldu.

Hem gelenekçi hem yenilikçi

■ Kâğıt, barut, pusula, matbaa, porselen, ipek, çay, ketçap, yemek çubuğu, şemsiye Çin’de bulunan önemli keşif ve icatlardan.

■ Kendi sosyal ağlarını, sanal ticaret sitelerini geliştirdiler. Sosyal medyalarında herkesin sosyolojik bir puanı var. İyilik yaptığınızda artıyor, kötülükte azalıyor. Sizin puanınız düştüğünde grubunuzdaki arkadaşlarınızın puanı da düşüyor. Bu yüzden böyleleri hemen gruptan çıkartılıyor!

■ İç bölgelerde fakirlik çok yüksek ve sanki bu yüzden tur rotalarının çok dışında bırakılıyor.

■ Asgari ücret eyaletten eyalete değişiyor, büyük kentlerde 3500 yuan; Kişi başına düşen gelir de 1300 dolar civarındaymış!

■ Yaklaşık 5 milyon Müslüman ve 55 azınlık grup var.

■ Tibetlilere ve Uygurlara negatif ayrımcılık yapıldığı görüşü hâkim.

■ Çin, 80’lerde çok fakir bir ülkeydi şimdi bütçe fazlası var.

■ Mao zamanında milyonlarca insan açlıktan öldü, üniversiteler kapandı, işkenceler uygulandı, iddiaları hâlâ dünyanın dilinde! Onlar suskun!

■ Piyasa sosyalizminden devlet kapitalizmine geçildi.

■ Çin ekonomisi her ay milyarlarca dolar fazla veriyor.

■ 1800 km suni su kanalları ve suni gölleri var.

■ Çin Seddi, MÖ 2. yy.’da başlıyor, 17. yy.’a kadar devam ediyor. Yapımında milyonlarca kişi çalışmış, on binlercesi ölmüş. Cenazeleri seddin derinliklerine gömülmüş. Bu yüzden Çin Seddi dünyanın en büyük mezarlığı olarak da biliniyor. Yapımında sönmüş kireç ve yapışkan pirinç kullanılmış.

■ Pazarlık etmeden alışveriş yapmayın, aldığınız ürün paketlerini ise mutlaka açın kontrol edin!

■ Japonya’da olduğu gibi binaları kaplayan tabela ve ses kirliliği yok.

Latin harfli tabela aransa zor bulunur!

■ Müslüman Mahallesi’nde salyangoz satılmaz diye bir atasözümüz var ama bu Çin için geçerli değil.

Orada satılıyor.

■ Baba, nine, dedikodu ve daha pek çok ortak kelimemiz var.

■ Hızlı tren ve uçak yolculuğu bizden daha konforlu, koltuk aralıkları insani boyutlarda!

■ Bigudi ve ters ceket modası enteresandı. Önce bigudiyi saçında unutmuş sandık sonra başkalarında da gördük. Kadınların ceketin arkası öne gelecek şekilde giymesi de bir o kadar ilginçti.

■ Çin elma üretiminde dünya birincisi. Dünyadaki üretiminin yüzde 60’ı Çin’de.

■ Gıdıklama, iz bırakmadığı için zenginlere uygulanan işkence yöntemiymiş!

■ Hemen her alanda hem müthiş gelenekçiler hem de gelişmelere müthiş derecede açıklar…

Çin bayrağındaki yıldızlar

Mevcut Çin bayrağında kızıl zemin üzerinde biri büyük 5 sarı yıldız bulunuyor. Yıldızlardan büyük olan Komünist partisini, ufakların ilk üçü işçileri, çiftçileri, burjuva olmayan aydınları, dördüncü yıldız ise kimilerine göre öğrencileri, kimilerine göre azınlıkları, kimilerine göre de Çin devrimine katkıda bulunan ufak firmaları temsil ediyor.

Yarın: ■ Çay seramonisi ■ mutfağı ■ gölgede kalan erkekler ■ değişirler mi? ■ iz bırakanlar?