ABD’nin başkenti toparlanamıyor

Kovid-19 nedeniyle hayatını kaybeden ABD’li sayısı 210 bine yaklaşırken, özellikle yönetimlerinde Demokratların hakimiyetinin bulunduğu kentler hâlâ toparlanabilmiş değil. Uzun zaman sonra trenle Washington D.C’de 1907’de kurulan “Union” istasyonuna geldim. Çıktıktan sonra normalde minimum 20 dakika beklenen taksi durağı bomboştu. Durakta müşteri yerine boş taksi kuyruğu olması, ülkenin ekonomik durumunu da gösteriyordu.

Bindiğim taksinin şoförü “Yaklaşık 3.5 saattir müşteri bekliyorum” diyerek serzenişte bulundu. Ben de “Suçlu kim?” diye sorduğumda, “Seni bırakacağım Kongre’dekilere söyle. Hepsi suçlu. Kim bu kısıtlamaları getirdiyse, can çekişiyoruz!” dedi. Siyahi şoföre Joe Biden’a mı, yoksa Donald Trump’a mı vereceksin diye sorduğumdaysa, “Biden” yanıtını vermesi ilginçti. Zira 2016 başkanlık seçimlerinde başkentlilerin yüzde 90’ı Hillary Clinton’a oy vermiş. Kongre önüne geldiğimizde, taksi şoförü “Nakit ver ne olur, kredi kartıyla ödeme. Karnım aç!” demez mi?

İşyerini açık tutan esnafla konuştuğumdaysa, zor ayakta durduklarını, tam olarak çalışmadıklarını söylüyor. Zaten genel olarak sokaklarda insan göremiyorsunuz. İşin ilginci, merkezde bazı restoran ve kafelerin ön girişi hâlâ tahta suntalarla kapalı. Nedeniyse, zaman zaman yapılan protestolar sırasında işyerlerinin zarar görmesini engellemek.

Zorluk her yerde

Şehirde bulunan 18 üniversitenin tamamında eğitim “uzaktan” devam ettiğinden, Georgetown ölü bir yer olmuş. Oteller deseniz, çoğu neredeyse kapıya kilidi vurmuş. Otellerde doluluk sadece yüzde 8. Bir kahve zinciri dükkanına girdiğimde, ne sıra var ne de yeterli eleman. İşletmecisi, “189 çalışanımız vardı, Mart’tan itibaren 150’sini çıkarttık” diye özetledi durumu.

Başkentte ofis çalışanlarının yüzde 95’i evinden çalışıyor. Yani yaklaşık 167 bin kişi ofise gitmiyor. ABD’de genel beklenti, aşı bulunsa da ofis kültürünün azalacağı ve birçok firmanın, çalışanına “Evden çalışmaya devam!” diyeceği yönünde.

Başkentin Belediye Meclisi, 2021 yılı bütçesini 8.5 milyar dolar olarak onaylarken, gelecek yılın bütçesinden en az 500 milyon dolarlık bölümü bu yıl kullanılmak zorunda kalacaklarını açıkladı.

Peki diğer şehirler? Yakın zamanda araştırma şirketi INRIX’in verilerine göre şehir hareketliliği ve ekonomik faaliyetler bazında New York’ta yüzde 65.3, Atlanta’da yüzde 60.8, Chicago’da yüzde 52.6 yavaşlama söz konusu.

Açıkçası bu şartlarda, Kovid-19 mücadelesini şayet Biden yönetseydi ne kadar başarılı olurdu, tam anlamıyla soru işareti... Zira Biden, Kovid-19 tehdidi geçene kadar ülkenin tamamen kapatılmasından yana olduğunu dile getiriyor. Trump çok şanssız ve seçim yarışına büyük zorluklar içinde devam ediyor. Bakalım, Trump, 29 Eylül’de TV’deki ilk açık oturumda kararsızları kendisi lehine oy vermeye ikna edebilecek mi?

‘Türkiye sağlık sisteminde olumlu yanlar daha fazla’

ABD’de, tıp alanındaki öncü çalışmalarıyla bilinen Columbia Üniversitesi’nden, Doç.Dr. Özge Karadağ Çaman ile görüştüm. Kendisi, üniversitenin Sürdürülebilir Kalkınma Merkezi’nde Halk Sağlığı Doktoru ve The Lancet Kovid-19 Komisyonu üyesi. Ayrıca, Türk-Amerikan Tabipler Derneği üyelerinden. Doç.Dr Çaman ile söyleşimdeki dikkat çekici noktaları sizlerle paylaşmak istiyorum:

- ABD’de Kovid-19 rakamlarındaki kaygı verici tablo sürüyor,

- Pandeminin seyrini, virüsün kendisinden çok, insanlar olarak bizim kararlarımız ve davranışlarımız etkiliyor. Bu bilimsel gerçeği kabul eden, politik kararlılık gösteren ve gerekli toplumsal önlemleri alan ülkelerde, salgının da kontrol altına alınabildiğini görüyoruz. Ancak ne yazık ki politik, ekonomik, kültürel ve daha pek çok nedenle ABD, henüz ülke genelinde kontrolü sağlamaktan uzak,

- Vaka sayılarının yüksek olduğu bazı eyaletlerdki yoğunluk ve acil olmayan Kovid-19 dışı sağlık hizmetlerinde yavaşlama söz konusu,

- Ülke politikalarında ve alınan önlemlerde bir değişiklik olmazsa, ABD’yi zor bir sonbahar ve kış dönemi bekliyor. Ancak yerel önlemleri ciddiyetle uygulayan eyaletler, önümüzdeki ayları daha az hasarla geçirecektir,

- Normalde uzun süren aşı onay sürecinin, pandemide acil kullanılabilmesi amacıyla kısalacağı tahmin ediliyor,

- Her ülkenin sağlık sisteminde geliştirilebilecek konular vardır. Ama genel olarak Türkiye’deki sağlık sisteminin, ABD’dekine oranla çok sayıda olumlu yönü bulunduğunu söylemek mümkün. Sağlık alanında bilimsel araştırmalar ve ürün geliştirme konusunda iyi imkanlara sahip olmakla birlikte, ABD, sağlık sigortası sistemi ve sağlık hizmetleri sunumu açısından Türkiye’ye kıyasla daha fazla özelleşmenin olduğu bir ülke. Mevcut sigorta sisteminin karmaşıklığı, sağlık hizmetlerinin pahalılığı, hizmetlere erişimde ciddi sorunlar ve eşitsizlikler yaşanması da, cabası,

- ABD’de birinci basamak sağlık hizmetleri ve halk sağlığı sistemi de, Türkiye’ye kıyasla daha az oturmuş durumda. Bugün pandemide, Türkiye’nin ABD’ye kıyasla daha olumlu bir tablo çizmesinin altında yatan önemli sebeplerden biri, işleyen ve kamuya dayalı bir halk sağlığı sistemine sahip olmasıdır.

Büyük bir Türk dostunu kaybettik: Brent Kennedy

Herkesin genelde merak ettiği bir soru vardır: Türkler ABD’ye ilk ne zaman göç etti? Bu konuda birçok hikaye yazıldı, ancak ABD’liler içinde “Biz Türküz” diyen Amerikalı sayısı çok azdır. Bunlardan biri de Meluncanlar. Osmanlı levendlerinin (denizcilerinin) torunları olduklarına inanan Meluncan topluluğunun onursal lideri Brent Kennedy, DNA testi sonunda Türk olduğunu öğreniyor ve sonra Türklerle irtibata geçiyor. Geçtiğimiz yıllarda başkanı olduğum bir dernekte, Prof. Türker Özdoğan liderliğinde New York’ta “Türkler ile Meluncanların ilişkisi” konulu bir panel düzenlemiştik. Burada, ABD’deki nüfuslarının 2 milyon civarında olduğu iddia edilen Meluncan topluluğunun soylarının, 1571 İnebahtı deniz savaşında esir edilen 10 bin civarındaki Osmanlı levendine dayandığı dile getirilmişti. Hatta Abraham Lincoln ve Elvis Presley’in de meluncan olabileceği söyleniyor hala. Meluncanların lideri Kennedy’nin, geçen gün hayatını kaybettiğini öğrendim. Bizim için büyük kayıp! Meluncanlar ile iletişimimizin kopmaması amacıyla biz de yakın ilişkimizi sürdüreceğiz.

ABD’DE GÖZDEN KAÇANLAR

- ‘Washington City Paper’, ATA-DC’yi (Türk-Amerikan Derneği) başkentte “Yılın En İyi Festivalini Düzenleyen Kurum” olarak seçti,

- Yarın TV’de Trump ile Biden açık oturumunun konu başlıkları: Geçmişleri, Kovid-19, Anayasa Mahkemesi, ekonomi, ırkçılık, seçim güvenirliği...

- New York Valisi Cuomo: ‘Aşı çıksa bile, Federal hükümete güvenmiyoruz.’

- 500’e yakın eski üst düzey askeri yetkili ve emekli diplomat, seçimlerde Joe Biden’a destek verdiğini açıkladı,

- ABD, Aleksandr Lukaşenko’yu, Belarus’un seçilmiş meşru lideri olarak tanımadığını duyurdu,

- “Amerikan halkının seçim kararına ve güç devrinin sorunsuz yapılmasına olan bağlılık tekrar edilmektedir” yönündeki karar tasarısı, ABD Senatosu’ndan çıktı,

- Geçen ay New York’taki restoranların yüzde 87’si, kiralarının tamamını ödeyememiş,

- ABD, Suriye’ye 720 milyon dolar insanı yardım yapacak.