Peki Bandırmanın öbür yolcularına ne oldu?

19 Mayıs Üniversitesi Mezunlar Derneğinin davetiyle Samsuna söyleşiye gitmiştim.Onu sahilde demirlemiş görünce hevesle tırmandım merdivenlerini; güvertesinde dolandım, kamaralarını gezdim. Ve girişe asılı tabeladan kaderini öğrendim:1878 doğumlu Bandırma, 1925te çürüğe çıkarılıp Haliçte bozmacı İlhami Söke tarafından parçalanmıştı. Demek ki, tarih, henüz Bandırmayı saklamayı düşündürecek denli ilgi alanında değildi 2 yaşındaki Cumhuriyetin...19 Mayısın bayram ilan edilmesine de çok vardı.* * *Tarih, Bandırma gibi, yolcularıyla da - biri dışında - ilgilenmedi pek...İstanbuldan açılırken 19 kişilerdi. Peki şimdi müze - gemide Mustafa Kemal Paşayla toplantı halinde resmedilen o insanlara ne olmuştu?Kaptan, yaver, emir subayı, "silah arkadaşları"?Diğer 18 kişiye sonradan ne olduğunu kaç kişi hatırlıyor?* * *Yıllar önce bir belgesel hazırlığında araştırmıştım o 18 kişiyi...Konuya ilişkin en geniş araştırmayı yapan Dr. Fethi Tevetoğlunun "Atatürkle Samsuna Çıkanlar" (Ank. 1971) kitabında da belirttiği gibi, bir kısmından hiç iz yoktu. Mesela 9. Ordu Müfettişliği Paşa Subayı Üsteğmen Abdullah hakkında ayrıntılı bilgiye rastlanamamıştı.O yolculukta Gazi Paşanın yanında olanların bir kısmı, sonuna kadar onunla kalmıştı. Gezideki Başyaveri Cevat Abbas öyleydi. İkinci yaver Muzaffer (Kılıç) da... Emir Subayı Hayati Bey ve Memduh (Atasev) de...Sonradan ün kazananlardan biri, yolculuğa 9. Ordu Sıhhiye Başkan Yardımcısı olarak katılan Dr. Binbaşı Refik Beydi. Daha sonra Saydam soyadını alacak ve İkinci Dünya Savaşı yıllarında başbakanlık yapacaktı.Bir başka önemli isim olan Kurmay Albay Kazım (Dirik), Kurtuluş Savaşında önemli hizmetlerde bulunmuş, sonra valilik yapmıştı.Kurmay Binbaşı Hüsrev Sami de (Gerede) soyadını, Gerede isyanını bastırdığı için Atatürkten almıştı.Karargah Komutanı Yüzbaşı Mustafa Vasfi (Süsoy) daha sonra milletvekilliği yapmıştı. Sıhhıye Başkanı Dr. Albay İbrahim Tali (Öngören) de öyle... * * *Ancak yolcular arasında bu kadar şanslı olmayanlar da vardı.Kurmay Albay Refet (Bele), Erzurum ve Sivas kongrelerine katılmış, Cumhuriyetin ilanından sonra CHP ile yollarını ayırmış, muhalif Terakkiperver Fırka saflarına katılmıştı. Daha sonra bu partinin birçok üyesi gibi Atatürke yönelik İzmir suikastıyla ilgili davada yargılanacak, beraat edecek ve küsüp köşesine çekilecekti. 9. Ordu Müfettişliğinin Erkanı Harp Reis Yardımcısı Kurmay Albay Mehmet Arifin kaderi daha da beter oldu. Harp yıllarında İnegölde bulduğu üç aylık bir ayı yavrusuna çadırında baktığı için "Ayıcı Arif" lakabıyla ünlenen Mehmet Arif, suikast davasında İstiklal Mahkemesince idama mahkum edildi ve asılarak öldürüldü.* * *Bandırmadan inerken, hem ona, hem yolcularına karşı ne kadar ilgisiz olduğumuzu düşündüm. Haksız mıyım? can.dundar@e-kolay.net Bandırma vapuruna bindim geçen hafta... Bandırma dediğim, geçen yıl Samsun Valiliğince yaptırılan benzeri tabii...