444 günlük rehine hayatı...

Halen resmi olarak netleşmese de ABD, artık 4 yıllık Cumhuriyetçi Başkan Donald Trump dönemini kapatmanın ve Demokrat Joe Biden ile yeni bir sayfa açmanın eşiğinde. Bu 4 yıl, İran ile ilişkilerin seyrinde de belirleyici olacak. Bu hafta hem ABD’de başkanlık seçimi vardı hem de 41 yıl önce Washington-İran ilişkilerini bütünüyle koparan rehine krizinin yıldönümüydü. Böyle bir süreçte o gün, büyükelçilikte rehin alınan 52 diplomattan biri olan Tahran Büyükelçiliği eski Basın Ateşesi Barry Rosen ile konuştum. Bugün “United Against Nuclear Iran” grubunun uzmanı olan Rosen, hem o günü hem de seçilecek yeni başkan ile birlikte İran-Washington ilişkilerinin geleceğini anlattı.

Radyodan gelen o ses

ABD’nin eski Tahran Büyükelçiliği önündeki protestolar 4 Kasım 1979 pazar günü saat 10:00’da başladı. Rosen, İran Şahı Pehlevi’nin 22 Ekim 1979’da ABD’ye sığınmasının ardından büyükelçilik önünde sürekli protesto gösterileri yapıldığını hatırlatıp, şöyle devam etti:

“Kalabalık Tahran Üniversitesi’ne doğru gidiyordu ama bir anda döndüler ve binanın duvarlarına tırmanmaya başladı. Benim ofisim, ana giriş kapısına yaklaşık 100 metre uzaklıktaydı. O gün göstericilerin ele geçirdiği ilk yerdi. Ellerimi arkadan bağladılar, sonra da büyükelçimizin konutuna götürdüler, beni orada sorguladılar. O sırada arkadan Tahran Radyosu’nun sesi geliyordu. Radyoda ‘Ayetullah Humeyni protestoları destekliyor’ ifadesini duydum. Bunu duyduktan sonra bizi uzun süre tutacaklarını anladım.”

‘Washington’ı uyarmıştık’

Rosen, ABD’nin Şah’ı sağlık gerekçeleriyle kabul etme kararından sonra Washington’a defalarca notlar yazdıklarını anlattı. 444 gün rehin tutulan Rosen, “Herhangi bir eylemde, büyükelçilik binasının basılabilme olasılığı olduğunu söyledik. Büyükelçiliğimizi Tahran’dan taşımamız gerektiği konusunda uyardık. Böyle bir eylem olsa da ABD-İran arasında diplomatik ilişkiler kesilir, bizler eve döneriz ve bir daha Tahran Büyükelçiliği açılmazdı diye düşündüm. Ama rehin alınabileceğimi hiç düşünmezdim” diyor. Rosen 6 ay boyunca hapishanede tutulduğunu, tüm o süreçte de sadece 2 kez, toplamda 20 dakika dışarı çıkarıldığını anlatıyor.

İran ile  ilişkilerin geleceği

Bugün İran uzmanı olan Rosen, ABD’de Biden döneminin başlaması halinde, Donald Trump’ın yırtıp attığı Batı ile İran arasındaki nükleer anlaşmaya dönülebileceğini düşünüyor. Ama iki taraf için de ilk adımı atmanın kolay olmadığı görüşünde. Rosen “Şu anda İran’daki mevcut hükümet daha sert bir çizgiye doğru gitmiş durumda. Biden açısından da İran ile yeniden ilişkileri başlatmak kolay olmayacaktır. Çünkü İran’ın artık ABD’ye karşı daha esnek bir politikası yok” diyerek, ABD-İran ilişkilerinin geleceği için belirsiz bir tablo çiziyor. Rehine krizinin travması konuşulmadan tarafların on yıllarca normalleşemeyeceğini de ekliyor.

Rehine krizinde neler oldu? 1979

Büyükelçilikteki 100 çalışandan bazıları kaçmayı başardı,

6’sı Kanada, diğerleri İsveç Büyükelçiliği’ne sığındı,

66 diplomattan 1 kadın, 13 Afrika kökenli serbest bırakıldı,

52 diplomat 444 gün boyunca rehin tutuldu,

ABD Eski Başkanı Carter’ın emriyle rehineleri kurtarmak için operasyonlar yapıldı,

1980’deki “Kartal Pençesi” operasyonu başarısız oldu.

Kriz nasıl çözüldü?

Eylül 1980’de gizli müzakereler başladı,

Kasım 1980’de İran şartlarını açıkladı,

Cezayir müzakerelerde arabulucu oldu,

Ocak 1981’de ABD-İran 5 maddelik anlaşmayı imzaladı,

ABD İran’a yaptırımları kaldırmayı taahhüt etti,

50 ton altın İran’a aktarıldı,

Rehineler 20 Ocak 1981’de serbest bırakıldı.

Avrupa’da alarm zilleri (DSÖ verileri)

Ölüm oranları yüzde 32 arttı

Hastaneye yatışlar ilkbahardan sonra en yüksek seviyede,

Genç ölümler artıyor,

Salgının başında en büyük sorun yoğun bakım üniteleriydi. Bugün en büyük endişe konusu sağlık işgücünün tükenmişliği.

Avrupa’da pandemi tablosu (Worldometers.info)

Toplam vaka sayıları:

Dünya: 49.4 milyon

Fransa: 1.6 milyon (Günlük 60 bin)

İspanya: 1.3 milyon (Günlük 21 bin)

Birleşik Krallık: 1.1 milyon (Günlük 23 bin)

İtalya: 862 bin (Günlük 37 bin)

Almanya: 635 bin (Günlük 16 bin)

Polonya: 493 bin (Günlük 27 bin)

Belçika: 479 bin (Günlük 11 bin)

Kovid-19 salgınında kış öngörüsü

Salgına dair son veriler, Dünya Sağlık Örgütü’nü (DSÖ) endişelendiriyor. Geçtiğimiz hafta DSÖ Avrupa Direktörü Prof. Hans Kluge İstanbul’daydı. Kendisiyle görüşme imkânım oldu. Verdiği bilgilere göre Avrupa için alarm zilleri çalıyor.

Ekim ayının son haftası Avrupa’da pandeminin başından itibaren en çok vakanın bildirildiği hafta oldu. Sadece 7 günde 1.5 milyon vaka örgüte bildirildi. 14 günde vaka sayısı 7 milyondan 9 milyona çıkmış. Avrupa 10 milyon toplam vaka sayısını geçerek, Amerika’dan sonra yine salgının merkezi.

‘Maske hayat kurtarır’

Dünya Sağlık Örgütü, salgının başında maske kullanımını önermemişti; ama artık aynı görüşte değil. Örgütün yaptığı projeksiyona göre toplumun yüzde 95’i maske kullanırsa Şubat ayına kadar 266 bin hayat kurtarılabilir. Prof. Hans Kluge basit tedbirlerle ölümlerin önüne geçilebileceğini söylüyor. Ancak salgının toplumları psikolojik olarak yorduğunu ve karantina gibi tedbirlerin artık son çare olması gerektiğini de ekliyor.

Gelecek Haftanın Gündemi

10 Kasım: Atatürk’ü Anma Günü

Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk, ölümünün 82. yıldönümünde anılacak.

9 -10 Kasım: Büyükelçiler Konferansı

Türkiye’nin yurtdışındaki büyükelçileri, 12. kez düzenlenen konferansa pandemi nedeniyle online katılacak. Konferansın teması “Milli Egemenliğin 100. Yılında Türk Diplomasisi: Gelenekte Geleceğe.”

10 Kasım: “Aşırıcılıkla mücadele” zirvesi

Viyana’daki saldırıların ardından 3 ülke lideri buluşuyor. Almanya Şansölyesi Angela Merkel, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Avusturya Başbakanı Sebastian Kurz video konferans yapacak. AB Konseyi Başkanı Michel de konferansa katılacak.