Bu hafta yakın coğrafyada hareketlilik yoğundu. Gözümüz bir taraftan Gürcistan’daki eylemlerde, bir taraftan Ermenistan-Azerbaycan arasında başlayan müzakerelerdeydi. Bu iki başlığı dikkatle takip ederken, Slovakya’dan Başbakan Robert Fico’ya suikast haberi geldi. Başbakan bu saldırıdan yaralı kurtuldu. Saldırının bir ‘siyasi motivasyonu’ olduğu açıklandı ama detay paylaşılmadı. Lâkin uluslararası basına demeç veren Slovakyalı uzmanlar ve Slovakya dengelerini yakından takip eden gazeteciler bu saldırıyı esasen beklediklerini anlattılar.
Başbakanı deviren suikast
Ukrayna’ya komşu Doğu Avrupa ülkesi Slovakya’da toplum, siyaset üzerinden çok uzun süredir kutuplaşmıştı. Biz önce ülkede kırılma yaratan bir olayı hatırlatalım. Şubat 2018’de hükümetle ilgili yolsuzluk iddialarını araştıran 27 yaşındaki gazeteci Jan Kuciak evinde nişanlısıyla birlikte kurşunlanmıştı. İlk kez bir gazeteci suikastının yaşanması Slovakya’yı ayağa kaldırmış, halk siyaset mafya bağlantılarının açığa çıkarılması için sokaklara dökülmüştü. O dönem Başbakan olan isim geçtiğimiz günlerde uğradığı suikastta ölümden dönen Robert Fico’ydu.
İlk başbakanlığını 2006-2010 yılları arasında yapmış Fico, 2012 yılında başladığı ikinci başbakanlık görevini gazeteci suikastı yüzünden tamamlayamamıştı. Halk, Fico’yu soruşturmaları yeterince kapsamlı şekilde yürütmemekle suçlamış, Cumhurbaşkanı Andrej Kiska da hükümete karşı tavır almış, Fico da Cumhurbaşkanını Soros’çu olmak, muhalefet ile hareket ederek hükümeti devirmeye çalışmakla suçlamıştı. Bu tablo siyasi ortamı daha da germişti. Erken seçime gitmemek için direnen Başbakan Fico nihayetinde istifa etti ama bu ülkede siyasi krizi bitirmedi. Yeni bir Başbakan (Peter Pellegrini) atanmış olsa da protestolar durulmadı. Ülke iki yılda yeniden seçime gitti. Bu kutuplaşmanın en somut sonucu ise bir yıl sonraki cumhurbaşkanlığı seçimleriydi. Tepki oyları yüzde 58’e kadar çıkmış, Zuzuna Caputova ilk kadın Cumhurbaşkanı olmuştu.
Ukrayna savaşı
Sadece iç siyasi gerilimler değil, dış siyaset de Slovakya siyasetinde hep kırılma noktaları yarattı. Bunun en temel sebebi, ülkenin Avrupa Birliği’ne (AB) üye ülkelerle Rusya arasında sıkışmış olması. 2004’te Slovakya da AB’ye katıldı ama Rusya destekli, ya da politik olarak Rusya’ya yakın politikacılar siyasette hep etkili oldu. Başbakan Fico bunlardan biriydi. Rus destekli olduğu iddialarını hep reddetti ama bu eleştirilerin arkası da hiç kesilmedi.
2022 yılında başlayan Ukrayna savaşı kutuplaşmanın bir başka perdesini oluşturdu. Slovakya, savaş başında eski yönetimin kararıyla Ukrayna’ya 13 adet Sovyet dönemi MİG-29 uçağı verdi. Ama bu olurken bir yandan da devletle irtibatlı bazı kurumların sosyal medya hesaplarından Rus yanlısı paylaşımları yapılıyordu. Bu paylaşımları engellemek için bir yasa hazırlanması tansiyonu iyice yükseltmişti.
Seçim sancıları
Bu kutuplaşma zemininde ülkede sık aralıklarla seçimler yapıldı. 2019’dan bu yana ülkede neredeyse her yıl bir seçim oldu. 2019’da başkanlık seçimleri, 2020 yılında genel seçimler, 2023 yılında erken genel seçim ve son olarak Mart-Nisan ayında Cumhurbaşkanlığı seçimleri yapıldı. Fico’nun kampanyasının temel vaatlerinden biri ‘Ukrayna’ya askeri yardımı kesmek’ti. Halk Fico’yu sandıktan birinci çıkardı ve yeniden Başbakanlık koltuğuna oturttu. Bu seçimde AB destekçileri büyük hayal kırıklığına uğradı.
Başbakan Robert Fico böyle bir ortamda suikaste uğradı. Suikastın kendisi bile ayrışmayı derinleştirdi. Suikastı kınayanlar bile ardından Fico’nun ‘ son yılların en kutuplaştırıcı siyasetçisi’ olduğunu ekliyorlar. Bir kesime göre Fico kendisine de yaklaşan ‘bu ateşin ateşleyicisiydi’.
Fico yandaşları ise, bu suikastın ardında muhalefetin ve onu destekleyen dış aktörlerin olduğunu iddia ediyor. İki taraf da bu suikastın ülke siyasetini daha da içinden çıkılmaz hale sokacağında hemfikir, ancak bunu engellemeye dönük bir ortak çabaları da yok.
