NATO’nun kıdemlisi Erdoğan
Hollanda Lahey’de düzenlenen NATO Liderler Zirvesi’nden yansıyan ve bizim açımızdan önemli bir kaç fotoğraf var. Bunlar sadece Türkiye’ye değil, başkalarına da bir çok mesaj veriyor. Biri aile fotoğrafı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Donald Trump’ın zirve marjında, en ön sırada, yan yana geldiği ilk fotoğraf. Yerler alınırken iki lider arasındaki sıcak tokalaşma karesi, yolu Beyaz Saray Oval Ofis’ten geçen ve oradan pek de iyi hatıralarla ayrılamayanlar için muhtemelen daha fazla şey anlatıyor.
İkincisi Hollanda Kral ve Kraliçesinin ev sahipliğindeki akşam yemeği karesi. NATO Genel Sekreteri Mart Rutte’nin de yine ev sahibi olduğu salonun ortasındaki masada dört isim daha var. Zirveye gelmeden önce müttefiklerini savunma harcamalarını GSMH’larının yüzde 5’ine çıkarma konusunda hizaya getirmiş olmanın keyfini yaşayan Trump, Çekya Cumhurbaşkanı Petr Pavel, Trump’ın gadrine uğramamış hatta sempatisini kazandığı düşünülen İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ve müttefiklerin en kıdemlisi Erdoğan. Masanın konfigürasyonu ev sahibi tarafından yapılmış. Dikkate alınan bir çok unsur söz konusu. NATO harekatlarına en fazla katkı yapan 5’inci, İttifak bütçesine en fazla katkı yapan 8’inci ülke olmak bunlardan kuşkusuz biri. Trump sıkılıp da erkenden ayrılmasın, zirvenin tadı kaçmasın diye iki güne sıkıştırarak belki de NATO tarihinin en kısa zirvesini düzenleyenler, Erdoğan - Meloni ikilisiyle ayrıca gönül yapmayı da planlamış olabilir. Bunlar sadece tahmin. Ancak o salonda bulunanlar arasında en kıdemli liderin Erdoğan olduğu bir gerçek. Erdoğan iktidarı boyunca, sadece Almanya’da 4 şansölye ile çalıştı.
Protokol, süre, içerik
Son olarak Erdoğan ve Trump’ın baş başa görüşmesinden yansıyan ve iki liderin de gülümsediği fotoğraf. Trump’ın nadir samimi tebessümlerinden birini bu karede kayıtlara geçmiş olabilir. Hepimiz onun mimikleriyle neler anlatabildiğini biliyoruz. İki isim de son derece rahat görünüyor, karşılarındakilere de bunu geçiriyorlar. Ama sonuçta konuk olunan zirve marjında gerçekleşen görüşmede öncelikle dikkat çekmek istediğim, oturma düzeni. Malum protokol kurallarına göre ‘üst’ ya da ‘ev sahibi’ sağda oturur. Erdoğan da fotoğrafın sağında. Cumhurbaşkanının dizinin üzerinde zarf merak uyandırmıştı. Tahminler konuşma notları olduğu yönündeydi, doğrulandı.
Yarım saat planlanan görüşmenin bir saati aşması ise tarafların hedefledikleri gündem başlıklarını ayrıntılı görüşebildiklerinin göstergesi. Görüşmeye yakın kaynaklar; içerik konusunda “çözüm odaklı” ifadesini kullanırken, iki ismin de “realist” olduğunu vurgulayarak, Erdoğan’ın Gazze ve İsrail konusundaki yaklaşımı karşısında Trump’ın “pro-İsrail” bir tavır takınmadığını belirtti. Bunu destekleyen verilerden biri de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Lahey’deki basın toplantısında ABD Başkanı’nın dünyada tepki çeken Gazze planı sorularak kibar bir üslupla kışkırtılmaya çalışıldığı soruya verdiği yanıttı. Erdoğan görüşmede “Gazze’nin sahil boylarında kumarhaneler olmasının gündeme gelmediğini” belirterek, “Böyle bir şey zaten gündeme gelse herhalde benim vereceğim cevap bellidir. Bu konuda duruşum bellidir. Duruşum belli olduğuna göre Sayın Trump öyle akıllı bir insandır ki kime hangi soruyu soracağını da iyi bilir” dedi.
Kışkırtma demişken parantez açmamız gereken bir başka örnek daha var. Cumhurbaşkanı uçakta İsrail - İran savaşından yola çıkılarak sorulan, aralarında 174 muvazzaf askerin yer aldığı FETÖ operasyonu ile ilgili soruya “Düşman uyumuyor. Dolayısıyla biz de uyumayacağız” cevabını verdi. Haklılığına çok yakın bir örnek Lahey Zirvesi’nde de ortaya çıktı. Kendilerine gazeteci sıfatı uyduran bazı FETÖ’cülerin zirveye akredite olmayı başardığı tespit edildi. Daha önce de benzerini deneyimlemiş bir basın ve güvenlik ekibi olduğundan, gerekli tepki verildi.
Hollanda’nın zirve notu
Türkiye, müttefik liderlerini 2026’da ağırlayacak. 2004’ten deneyimi var. Hollanda’nın ilk kez düzenlediği zirveye, iki yıldır hazırlandığı ve 180 milyon Euro harcadığı belirtiliyor. Zirve dönemi başta kamu olmak üzere, insanlar evden çalışmaya sevkedilmiş. Benzerine G20 Zirvesi’nde Brezilya’da tanık olmuştuk. Kusursuz hazırlanmaya çalışılsa da, en iyi planlar bile bazen kağıt üzerinde kalmaya mahkum. Örneğin zirve havalimanınıza ek pist yapabilirsiniz ama konuk heyetlerin bazılarını iki üç saat uçaklarından indiremez, bavullarına ulaşmalarını sağlayamazsanız başarı puanınızdan kırarlar. Türkiye’nin uluslararası toplantılarda kanıtlanmış bir başarı hikayesi var. Ben bunun esneklik ve pratiklikten kaynaklandığını düşünüyorum. Bir diplomatın da dediği gibi, “Esnemezsen, kırılırsın. Onlar da esneyemediklerinden kırıldılar”.
