Türkiye Sosyal ve Ekonomik Etüdler Vakfı'nın (TESEV) 1200 işadamıyla yaptığı anket sonuçları Türkiye'de rüşvetin ne kadar yaygın olduğunu ortaya koydu. Anket, işadamlarıyla değil sıradan vatandaşlarla yapılsa rüşvetin yaygınlığı daha da büyük çıkardı.
Kamu kurumlarında rüşvetin yaygınlık sıralaması şöyle :
Gümrük, trafik polisi, tapu daireleri, vergi daireleri, devlet hastaneleri, hukuk sistemi, elektrik hizmetleri...
Anket sonuçları toplumdaki yaygın kanıyla örtüşüyor.
Adı anıldığında akla "rüşvet"in geldiği ve neredeyse doğal karşılandığı kamu kurumları üst sıralarda yer almışlar.
Elbette bu kurumlarda çalışan herkesin rüşvet aldığını söylemek mümkün değil.
Ancak şu da bir gerçek ki, örneğin, "gümrük" dediğinizde artık "rüşvet" ödemek, vergi ödemek, harç ödemek, aidat ödemek gibi "doğal" karşılanıyor. İster vatandaş olun, ister işadamı, gümrükle ilgili bir işiniz varsa, bir "karşılık" ödemeden normal işlemlerinizi yaptıramazsınız. Bu kurumlarda "rüşvet" mutlaka yasadışı işler için de verilmiyor. Yine denetim elemanlarının saptamalarından biliyoruz ki, vatandaşın hakkı olan işlemi yapmak için de "rüşvet" isteniyor. Vermek istemediğinde ise yasal hakkı olan işlemler ya yapılmıyor, ya da ağırdan alınıyor. Vatandaş bu durumda işini yaptırmak veya hızlandırmak için özel sektörden mal veya hizmet satın alır gibi kamu hizmetini de "rüşvet"le satın almış oluyor.
Rüşvet listesinde yer alan kurumlara dikkat edildiğinde, Türkiye'de temel kamu hizmetlerinin her dalında işlerin rüşvetle yürüdüğü görülüyor. Sağlık gibi yaşamsal alanlarda da bu böyle...
Vatandaşa doğrudan hizmet veren kurumlarda küçük tutarlı ama yaygın bir rüşvet uygulaması görülüyor. Büyük kazançlı, üst düzeyde ise rüşvetin parasal tutarı ve organizasyonu daha da çarpıcı hale geliyor. İhalelerde de yaygın olduğu bilinen rüşvetin alınması ve dağıtılması ayrı bir organizasyon gerektiriyor ki, artık bu alanlarda rüşvetin neredeyse bir sektör haline geldiğini söylemek abartı olmaz. Çeteleşme, büyük rüşvetlerin döndüğü kamu kurumlarının etrafında oluşuyor.
Denetimin giderek etkisizleştirildiği, idarenin güçlendirildiği, yargının ağır işlediği günümüzde yolsuzlukla, rüşvetle mücadelenin etkin kılınabilmesi için yeni düzenlemeler yapılması gerekiyor. Denetim organlarının yürütme organına bağlı olarak çalıştırılmasına son verilmesi alınacak önlemlerin başında geliyor. İdari veya siyasi otoriteye bağlı, onun emrinde çalışan denetim organı ve elemanlarının etkin olmalarını beklemek giderek zorlaşıyor.
Türkiye, bağımsız dış denetim organlarını güçlendirmeli ve yaygınlaştırmalıdır.
