NATO savunmayı sıkılaştırıyor
Washington’da bir araya gelen NATO liderleri, Ukrayna’ya silah ve mühimmat yardımları, iş birliği fırsatları ve Kiev’in İttifak’a katılımına ilişkin verecekleri mesaj için anlaştı. Ayrıcaİttifak’ın savunması da gözden geçirildi.
İttifak’ın 75. yıldönümü nedeniyle düzenlenen NATO devlet ve hükümet başkanları zirvesinin ilk gününde liderler, NATO-Ukrayna ilişkilerinin geleceği, külfet paylaşımı, caydırıcılık ve savunmanın yanı sıra terörle mücadele gibi zorlu konularda görüş ayrılıklarını gidermeyi başarırken, Kiev’in tam olarak istediğini alamadığı için rahatsızlık dulduğu öne sürüldü.
ABD’nin başkenti Washington D.C’de düzenlenen zirvede, liderler, özellikle Ukrayna’ya kapsamlı askeri, siyasi ve ekonomik desteğin artırılması konusunda karar aldı. Liderler, Ukrayna’ya 5 yıl süreyle, yılda 40 milyar dolar mali ve askeri yardımda bulunmayı taahhüt ederken, Ukraynalı askerlerin eğitimi için NATO nezdinde eğitim karargahı kurulmasında da uzlaştı. Ukrayna’nın talebi üzerine hava savunma sistemleri verilmesi konusunda da görüş birliğine varan liderler, üye ülkelerin Kiev’ye ikili düzeyde savunma ve güvenlik anlaşması imzalayabileceğini teyit etti.
Bununla birlikte Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le özel ilişkisi ve Ukrayna’ya verilecek askeri desteğe karşı çıkışıyla “zorlu müttefik” ünvanına sahip Macaristan’ın Başbakanı Viktor Orban, zirvenin sonuç bildirgesinde istediğini elde etti. Müttefiklerin Ukrayna’ya vermeyi taahhüt ettiği 40 milyar dolarlık mali yardımdan kendini ayrıştıran Orban, böylece ülkesinin Ukrayna’ya sağlanacak askeri yardımlardan muaf tutulmasını sağladı.
F-16’lar gidiyor
Bu arada ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Danimarka ve Hollanda’nın Ukrayna’ya F-16 savaş uçakları transfer edeceğini ve uçakların bu yaz söz konusu ülkeye ulaşmış olacağını duyurdu. Bununla birlikte Norveç de Ukrayna’ya 6 adet F-16 göndereceğini duyurdu.
ABD Başkanı Joe Biden da, Rusya’nın işgal girişimine karşı Ukrayna’ya hava savunma sistemlerini içeren “tarihi önemde bir destek” sağlayacaklarını açıkladı. Biden, “ABD, Almanya, Hollanda, Romanya ve İtalya, Ukrayna’ya ilave 5 stratejik hava savunma sistemi için teçhizat sağlayacak. Gelecek aylarda ise ABD ve ortakları, Ukrayna’ya onlarca ilave taktik hava savunma sistemi verecek” dedi. Biden, Ukrayna’nın bu sayede şehirlerini Rus füzelerine karşı koruyabileceğini vurguladı. İttifak üyelerinin, Donald Trump’ın yeniden seçilmesi halinde Ukrayna’ya yardımların etkilenmemesi için elini çabuk tuttuğu yorumları da yapılıyor.
Bununla birlikte NATO-Ukrayna ilişkileri konusundaki en önemli konu, Kiev yönetiminin olası NATO üyeliği. Liderler, kesin taahhütte bulunmamakla birlikte, bunun, Kiev koşulları yerine getirdiği ve İttifak’ın Ukrayna’yı davet edecek konuma geldiğinde gerçekleşeceğini ifade ederek, açık kapı politikasını sürdürecekleri mesajını iletti. Ancak Bloomberg’in haberine göre, NATO’dan “resmi davet” beklentisi içinde olan Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, zirve sonuç bildirgesinde yer alacağı tahmin edilen “Ukrayna’nın üyelik yolunun ‘geri döndürülemez’ olduğu” ifadeden pek de memnun değil.
Trump’a hazırlık mı?
Külfet paylaşımı da, Kuzey Atlantik Konsey toplantısının gündemindeydi. Müttefikler, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’larının yüzde 2’sini savunmaya harcama konusundaki taahhütlerini yineledi. Toplantı öncesi konuşan NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, ABD başkanlık seçimlerinde Donald Trump’ın yeniden Beyaz Saray’da göreve gelmesi halinde, geçmiş yılların aksine, NATO’ya olumsuz bir yaklaşım sergilemesini beklemediğini savundu. Stoltenberg, NATO’nun daha güçlü ve Washington’ın güvenlik kaygılarını gideren bir topluluk olduğunu ifade etti.
ABD Başkanı Joe Biden da buna değinerek, Rusya’nın Çin, Kuzey Kore ve İran’ın desteğiyle savunma üretimini önemli oranda artırdığını ve İttifak üyelerinin bunun gerisinde kalmaması gerektiğini vurguladı. Üyelerin her birinin savunmaya yapacağı yatırımların dünyaya güçlü mesaj ileteceğini vurgulayan Biden, “Her NATO üyesi, İttifak’ı güçlü tutmak için üzerine düşeni yapmaya kararlı. NATO topraklarının her bir karışını savunabiliriz, savunacağız ve bunu birlikte yapacağız” ifadesini kullandı. ABD Ulusal Güvenlik Başdanışmanı Jack Sullivan da, “New York Times”a yazdığı makalede, NATO müttefiklerinin savunma konusundaki harcamalarını artırmasının ülke ekonomisinin yararına olduğunu, istihdam ve büyüme yarattığına dikkat çekti.
Caydırıcılık ve savunma
Liderler, buna bağlı olarak caydırıcılık ve savunma konusunda da görüş birliğine vardı. 2022’deki Madrid Zirvesi’nden bu yana caydırıcılığın yanı sıra savunma imkan ve yeteneklerini artırmaya odaklanan liderler, NATO’nun bölgesel planlarını da güncelleştirme kararı aldı. Bu çerçevede, müttefik mükabele gücüne dönüştürülen NATO Acil Mukabele Gücü’ndeki asker sayısının 500 bine yükseltilmesi kabul edildi. Avrupa Müttefik Kuvvetler Başkomutanlığı’na bağlı askeri karargahların da, savaşa hazır konuma getirilmesinin de ilk adımı atıldı.
Liderin bildirgesinde, Madrid Zirvesi’nden bu yana kademeli olarak geliştirilen NATO/Asya-Pasifik ülkeleri ilişkilerinin yeni bir boyuta taşınarak derinleştirilmesi ve savunma iş birliğiyle birlikte askeri harekat eşgüdümünün de artırılması kararına yer verildi. Bu durum, “NATO Asya Pasifik’te de konuşlanıyor” yorumlarına da neden oluyor. Nitekim NATO devlet ve hükümet başkanları bugün, Avustralya, Güney Kore, Japonya, ve Yeni Zelanda hükümet başkanlarıyla bir araya gelip, Çin’e de diplomatik düzeyde uyarıda bulunmuş olacak.
Türkiye’nin istediği ifadeler
NATO Sonuç Bildirgesi’nde, 2025’te Hollanda’da gerçekleşecek zirvenin ardından bir sonraki zirvenin Türkiye’de yapılacağı duyuruldu. Bildiride Türkiye, terörle mücadele, caydırıcılık, savunma alanıyla yeni tehditler ve teknoloji alanında talep ettiği ifadelerin yer almasını da sağladı. “Teröristler ve terör örgütleri tarafından ortaya konan tehdit ve zorluklara kararlılıkla karşı koymaya devam edeceğiz” ifadesi bildiride yer aldı. Ankara, 2022 Madrid zirvesinde terörizme vurgu yapılmasını, geçen yılki Vilnius toplantısında da terörle mücadele koordinatörü atanmasını sağlamıştı. Türkiye, İttifak üyeleri arasında silah satışına sınırlama getirilmemesi ve savunmada teknolojik paylaşım sağlanmasına yönelik ifadeleri de kabul ettirdi.
