Tahkim

Gazeteciliğe ilk başladığımız 1960'lı yıllardı.
TBMM'nin arkasındayız.
Bugün toprağa verilecek Barlas Kuntay ile yıllar önce yitirdiğimiz Teoman Erel dövüşüyorlar.
Zaman zaman yere yuvarlanıyorlar.
Birbirlerine öyle kenetlenmişler ki, ayırmakta güçlük çekiyoruz.
Barlas, Son Havadis'in Ankara temsilcisi, Teoman ise Dünya'nın parlamento muhabiri.
Barlas Kuntay, bizden biraz daha kıdemli.
Ayrıldıktan sonra birkaç dakika soluklanıyorlar.
Sonra aradaki bizleri aşıp aniden kapışıyorlar.
Yerlerde yuvarlanıyorlar.
Bu böyle vuruşarak, ayrılarak, zaman zaman burnundan soluyan iki öfkeli genç adamın kısa yürüyüşleri ile, TBMM'den Kızılay'a kadar sürmüştü.
Sonunda ikisine "durun yahu" dedik. "Nedir derdiniz? Neden kavga ediyorsunuz? Neden bu bitmeyen öfke?"
Anlattılar.
İşin özü "alınganlık..."
İkisini de tanıyanlar iyi bilirler.
Melek gibi insanlardı.
Ama son derece duyarlıydılar.
Kişilikleri kelebek kanadı gibiydi.
Toz zerresiyle bile yaralanırlardı.
Çok sevecen, hoşgörülü, yardımseverdiler.
Buna karşın çabuk alınır, süratli öfkelenir, güç sakinleşirlerdi.
Gene öyle olmuştu.
Artık kavga ederken bu doğaları nedeniyle neye vuruştuklarını bile unutur hale gelmişlerdi.
Teoman'ı, ölüm yıldönümünde geçen hafta andık.
Barlas'ı bugün toprağa veriyoruz.
İkisine de Allah rahmet eylesin.
O gün biz aralarında hakemlik yapmıştık.
El sıkışmışlardı
Yani tahkimde bulunmuştuk.

Tahkim Yasası

Gümdemdeki sıcak konu "tahkim Yasası" çıkarsa, bütün anlaşmazlıklar böylesine kolayca çözümlenecek mi?
Önce belirtelim ki...
Katı yaklaşımlar yanlıştır.
Tahkim Yasası'na her "EVET"in anlamı "vatanı satmak" olmadığı gibi... Tahkim Yasası, Türkiye'yi cennete çevirecek sihirli değnek de değildir.
Tahkim, yani anlaşmazlıkları ulusal mahkemeler yerine tarafların belirleyeceği 3 kişilik bir uluslararası hakem heyetinin kararına bırakmak zamanımızın sık sık başvurulan bir yöntemi.
Özellikle gelişme halinde olan ülkelere yatırım ya da özelleştirme bağlamında gelen yabancı sermaye, uluslararası tahkimde güvence buluyor.
Yerel mahkemelerin objektifliğine, tarafsızlığına kuşku duyuyorlar. Yerel mahkemelerin hukuku ulusal yararlar açısından yorumlayacağı ve uygulayacağı kanısındalar.
Bu kural, Türkiye için doğru olmayabilir.
Ne var ki, finans dünyasında genel "ön yargı" böyle.
Eğer, yüzde 100'ler dolayında faizle devlet borçlanmasından kurtulmak ve özelleştirme yoluyla fon yaratmak istiyorsak, "tahkim"i kabul edeceğiz.
Üstelik Avrupa'da, Fransa dışında uluslararası tahkimi kabul etmemiş ülke yok.

Evet ama...

Buna karşın tahkime gözü kapalı "EVET" de yanlıştır.
Tahkimi gerçekten yararlı hale getiren akılcı ilkeleri gözetmek gerekir.
Bazı sakıncaları sıralayarak akılcı ilkelerin neden araştırılması gereğine belki işaret etmiş olabilirim.
Şöyle ki:
- Her tahkim kısa sürede anlaşmazlıkları çözüyor sanılmamalı. 7 - 8 yıldır süren tahkim anlaşmazlıkları var.
- Uluslararası tahkimde en fazla başvurulan kurum ICC (International Chamber of Commerce) ve ICA'dır (International Court of Arbitration). Türkiye buraya üyedir. Yönetim kurulunda seçkin Türk işadamları vardır. Ama Türk Sanayici ve İşadamları leyhine verdiği kararlar bir elin parmakları kadar azdır.
- Tahkimde bilirkişi, yabancı avukat, hakem bedelleri 500 bin - 750 bin doları buluyor. Bilirkişilere taraflar bazen açıktan yüksek meblağlar ödüyor. Özelleştirmelerde Türkiye, devlet olarak bu açıktan ödemeleri nasıl yapacak?
- Uluslarası tahkimde Türk hakimlerin aldıkları tedbir ve tesbit kararları geçerli sayılmaz.
- Türkiye için olumsuz ön yargısı vardır. Genellikle tahkim kuruluna 3 - 0 mağlup başlarız. Çoğunlukla mağlup bitiririz.
- ICC listesinden Tahkim Kurulu Başkanı'na yakın bir ismi kendine hakem seçen taraf, davaya başlamadan kazanmış olur.
Biz içeride Danıştay süzgeci ile uğraşırken dışarda bu belirleyici etkenler var.
Danıştay onaylı bir imtiyaz sözleşmesi; anlaşmazlık halinde gene böyle çarklarda öğütülebilir.
Önce vizyonu genişletmek, ufuk çizgimizi daha ilerilere taşımak zorundayız.



Yazara E-Posta: gcivaoglu@milliyet.com.tr