15 ay sonra krizden çıkar gibiyiz

2001 krizinde sanayi üretim endeksi 13 ayda eksiden artıya geçmişti. 2009 krizinde sanayide üretim gerilemesi 2008 Ağustos ayında başladı. 15 aydır sanayide üretim geriliyordu.
Dün yayımlanan sanayi üretim endeksine göre, gerileme durdu. Ekim ayında sanayi üretiminde artış var. Sanayi üretim endeksi bir önceki ekim ayının yüzde 6.5 üzerinde. Eylül ayına göre sanayi üretiminde 13.7 oranında artış var.
Bu rakamı iyimserler ve kötümserler değişik şekilde yorumlayacak. Kötümserler “Önceki ay şöyle idi, bu ay böyle olmuştu... Mevsimlik düzeltme yapılmadı. Bu artış gerçekçi ve kalıcı değil“ diyecek. İyimserler ise, ”İşte nihayet dipten çıkış başladı” diyerek sevinecek.
Krizin başından beri söylenen, sanayideki düzelmenin 2009’un son 3 ayında ortaya çıkacağıydı. Ümit edilir ki, düzelme başlamıştır ve bu üretim artışı kalıcı olur. Aylık sanayi endeksini değerlendirirken 3 farklı değişime bakmak gerekir:
(1) Geçen yılın aynı ayına göre sanayi üretimi nasıl artmış?
2008 Ekim ayındaki sanayi üretimi, krizin etkisin de azalmıştı. 2007 yılı sanayi üretimine göre yüzde 6.8 oranında gerilemişti. 2009 Ekim ayı sanayi üretimi işte o gerilemiş üretim rakamına göre yüzde 6.5 oranında büyümeyi gösteriyor.
(2) Sanayi üretiminin büyüklüğü nasıl değişmiş?
Artışlar, gerilemeler tabii ki önemli ama asıl önemli olan sanayi üretiminin büyüklüğüdür. Sanayi üretiminin büyüklüğü 2005 yılı üretimi 100.0 kabul edilerek izleniyor. 2007 yılında ortalama büyüklük 115.3 idi. 2008 yılı ortalaması 114.2 oldu.
Kriz nedeniyle büyüklüğü gösteren endeks sayısı ocak ayında 88.5’e düşmüştü. Yavaş yavaş iyiye yöneldi. Temmuzda 110.5 oldu. Ama ağustosta 104.2’e eylülde 103.7’e geriledi. Moralleri bozdu. Ekimde ise 117.9’a çıktı. Moraller düzeldi.
(3) Sanayide üretim geçen aylara göre nasıl değişiyor? Eğilim nedir?
Aylık endeks sayıları, sanayi üretiminin bir önceki aya göre artıp atmadığını, sanayi üretimin gelişme eğilimini izleme imkânını verir. Eylül endeksi 103.7 iken, ekim 117.9 oldu. Bir ay önceki endeksin yüzde 13.7 üzerine çıktı. Demek ki, ekimde sanayi üretimi bir ay önceye göre yüzde 13.7 büyümüş. Bütün bunlardan sonra, ekimdeki 117.9 endeks rakamının ne kadarlık bir üretim büyüklüğü olduğunu araştırmak gerekir. 119.9 endeks sayısı 2008 yılı ekim ayının 110.8 endeks sayısının üzerindedir ama 2007 yılı ekim ayının 118.8 endeks sayısının gerisindedir. Demek ki, geçen yıldan iyiyiz, fakat daha önceki yılın sanayi üretimi çizgisine henüz ulaşamadık.
Ekimde sanayide toplam üretim endeksi 117.9 iken, gıdada 161.8 oldu. Gıdada üretim patlaması gerçekleşti. Kimyasal madde ve ürünlerinde endeks 129,5, elektrik alet ve makine sanayiinde 155.8, mobilya imalat sanayiinde 135.8 olarak belirlendi.
Üretimdeki çöküşü atlatamayan sektörlerin başında 81.2 endeks sayısıyla giyim sanayii ve 100.6 endeks sayısıyla tekstil ürünleri sanayii geliyor.