ABDde ekonomi denilince gündeme gelen konular şunlar: (1) Faizlerin düşmesine rağmen gayrimenkul ve otomobil satışları artmıyor. (2) Dayanıksız ve dayanıklı tüketim malları ile giyim eşyası satışlarında beklenen artış gerçekleşmiyor. (3) Borsadaki kayıplar hazmedilemeyecek boyuta ulaştı. (4) Firmalar işçi çıkarmayı sürdürüyor. İşsizlik ve işi kaybetme korkusu insanların normal harcamaları bile yapmasına imkan vermiyor. Faiz indirimi işe yaramıyor ABDde para otoriteleri 2001 yılı başından bu yana 11 defa faiz indirimi yaptı. Şimdilerde "ana faiz" yüzde 4.75 oranında. (Bir yıl önce yüzde 5.50 idi.) Otuz yıl vadeli hazine bonosunun faizi yüzde 4.82. (Bir yıl önce yüzde 5.35 idi.)Bankalar vadeli mevduata en fazla yüzde 2.75 dolayında faiz ödüyor. Bankalar yüzde 8.11 ile otomobil kredisi, yüzde 6.02 ile 30 yıl vadeli konut kredisi veriyor.Bu tabloda ekonominin harekete geçmesi beklenirken durgunluk sürüyor. Bunun değişik nedenleri var: (1) 11 Eylül terör eyleminin şoku devam ediyor. Her vesile ile 11 Eylül olayları gündeme getiriliyor. Yaşatılıyor. Hatırası taze tutuluyor. Bu nedenle insanlar şoku atlatamıyor. (2) İşten çıkarmalar, işten çıkarmaların devam etmesi, işsiz sayısının artması insanlarda "yarın korkusu"nu canlı tutuyor. (3) Bir yıldır Amerikalılar Irak harbi ile yatıp kalkıyor. Her gün Irak harbi konuşuluyor. Harbin ekonomiye ne getireceği bilinemiyor. ABDde tüketici ve yatırımcının genelde faize çok büyük ölçüde "duyarlı" olduğu bilinir. Faiz inince insanlar daha çok borçlanır. Borçlanarak daha çok ev ve otomobil satın alır. Tüketimini artırır. Kredi kartlarından daha çok harcama yapar. Borsa herkesi olumsuz etkiliyor ABDde borsa sadece doğrudan yatırım yapanları, hisse senedi satın alanları etkilemiyor. Tüm halkı etkiliyor. Çünkü "dolaylı biçimde" halkın tasarrufları, emeklilik fonları ile hisse senedi portföylerine bağlanmış durumda. Borsa düşünce portföylerin değeri düşüyor. Halkın tasarrufu eriyor. Emeklilik güvencesi ortadan kalkıyor. Bu gelişmeyi gören insanlar ise harcamalarını kısıyor.Borsa endekslerine göre bu yıl "New York Borsa Endeksi" yüzde 23.2, "Dow Jones Endeksi" yüzde 24.4, "Nasdaq 100 Endeksi" yüzde 42.8 gerileme gösteriyor.Borsada en çok işlem gören hisse senetlerinden General Electric hisselerinin bir yıllık kaybı yüzde 39.2, Citigroupun kaybı yüzde 35.6, IBM hisselerinin kaybı yüzde 47.6, Pfizerin kaybı yüzde 22.4, Intelin kaybı yüzde 52.0 oranında. Türkiye gibi ülkelerde borsa, hisse senedine büyük ölçüde para bağlayanları etkiler. Genelde halkın bugününü ve yarınını etkileme gücü yoktur. Perakende satışlar artmıyor New York sokaklarında kapanan, kiracı bekleyen çok sayıda mağaza dikkatleri çekiyor.Geçen hafta sonu "iyi durumdaki" bazı mağaza zincirlerinin 5 Ekimden önceki 5 haftayı kapsayan satış rakamları açıklandı. Türkiyeden mal satın alan mağaza zincirlerinden GAP beş haftada 1.2 milyar dolarlık satış yapmış. Satışlarındaki beş haftalık artış yüzde 6.0 oranında. Saks mağazaları 566 milyon dolarlık satış yapmış. Artış yüzde 1.5 oranında. Sears, Roebuck mağazaları 2.4 milyar dolarlık satış yapmış. Satışlarında yüzde 3.1 oranında gerileme var.Buna karşılık ABD ekonomisinde yılın ikinci yarısında yüzde 3 oranında bir büyümeden söz ediliyor. Bu büyümenin askeri harcamalara dayandığı açık. Geçen hafta Temsilciler Meclisi askeri harcama bütçesinin 37.5 milyar dolarlık artış ile 355.4 milyar dolar olarak bağlanmasını 14e karşı 409 oy ile onayladı. Aynı gün askeri inşaatlar için 10.5 milyar dolar harcanması sıfıra karşı 419 oy ile onaylandı. Deniz Kuvvetlerine yeni savaş gemisi yapımı ve savaş helikopteri alımı için 9 milyar dolar ödenek verildi. Tüketici harcamalarının gerilemesine rağmen artan askeri harcamalar Amerikan ekonomisinde büyümenin dinamiğini oluşturuyor. guras@milliyet.com.tr Başta büyük mağazalar, daha sonra giyim eşyası satan mağazalar talep yetersizliğinden kötü durumda. Eskiden "Bize ne Amerikadaki satışlardan..." derdik. Ama şimdilerde Amerikadaki satışlar, hele hele büyük mağazalar ile giyim eşyası satan mağazalardaki satışlar bizi çok, hem de pek çok ilgilendiriyor. Çünkü bu tür mağazalar Türk ihraç mallarını satan mağazalar. Satışları kötü olur ise Türkiyeden mal almıyorlar. Hele hele batarlar ise Türkiyenin pazarı yok oluyor.
