Bankaların yükümlülüklerinin yüzde 34’ü döviz
Döviz fiyatının yükselmesi en çok döviz borçlularını olumsuz etkiliyor. 1) Döviz fiyatı yükseldikçe döviz yükümlülüklerinin YTL karşılığı büyüyor.
2) Döviz fiyatı yükseldikçe, kâr/zarar hesaplarındaki denge bozuluyor.
3) Döviz kredileri ile dövize endeksli kredi kullananların YTL faturası büyüyor. Döviz geliri olmadan döviz kredisi kullananların borçlarını ödemeleri güçleşiyor.
Kamunun dışarıya döviz borcu 78 milyar dolar. Merkez Bankası’nın 16 milyar dolar. Özel sektörün dış borcu 190 milyar dolar. Bunun 66 milyar doları bankaların/finans kesiminin dış borcu. Reel kesimin (içerideki bankalara döviz borcu dışında) 28 milyar doları kısa vadeli, 96 milyar doları orta vadeli 124 milyar dolar dış borcu var.
Türkiye’de dolarizasyon ileri ölçüye ulaştı. YTL yanında döviz kullanımı arttı. Bankalarımız bir yanda döviz mevduatı kabul ederken, öte yanda dövizle borçlandı. Döviz kredileri verdi.
BDDK’nın (Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu) açıkladığı rakamlara göre, temmuz ayı sonu itibariyle:
- Bankalarımızın (aktiflerinin) toplam varlıkları 652 milyar YTL. Bunun yüzde 27.7 si olan 181 milyar YTL karşılığı varlık, döviz varlığı (dövize endeksi varlıklar bu rakamın dışında).
Yükümlülük/varlık dengede
- Buna karşılık (pasiflerinin) toplam yükümlülükleri olan 652 milyar YTL’nin yüzde 34.0’ü oranında 222 milyar YTL karşılığı döviz yükümlülükleri var.
- Döviz yükümlülükleri, döviz varlıklarından 41 milyar YTL (yaklaşık 31 milyar dolar) daha fazla.
(Açıklama: Bu yazıda aktif/pasif hesaplarıyla ilgili bilgi veriliyor. Bankaların “Yabancı Para Net Genel Pozisyonu” daha farklı şekilde hesaplanıyor. BDDK’nın açıklamasına göre, “Genel Pozisyon Açığı” sadece 396 milyon YTL’dir)
Bankaların ciddi boyutta döviz açığı yok. Ama bankaların döviz yükümlülükleri vadesiz..(Örneğin, döviz mevduatı yatıranlar paralarını her an isteyebilir. Buna karşılık, döviz yükümlülüklerinin çözümü zamana bağlı. (Örneğin, döviz kredisi kullananlar, öderlerse, borçlarını vadesinde ödeyecekler.)
Döviz kredileri 63 milyar dolar
BDDK’nın açıkladığı rakamlara göre, bankalarda temmuz ayı sonunda yaklaşık 110 milyar dolar döviz mevduatı var.
Buna karşılık, bankaların kullandırdıkları döviz kredileri yaklaşık 63 milyar dolar dolayında.
Bankalar, Türkiye’de döviz fiyatının sabit kaldığı, döviz riskinin unutulduğu dönemde (1) Dışarıdan kolaylıkla döviz kredisi buluyorlardı. (2) Yüzde 5-7 oranında maliyetlerle borçlanıyordu. Buna bağlı olarak dış kaynaklara bağlılıkları artmıştı. Kâr/Zarar dengelerini bu trafiğe göre oluşturmuşlardı.
Başka ülkelerde bankaların sorunu, dandik bonolar nedeniyle ortaya çıkan açıklar. Bu açıkları kapatmak için özkaynak veya yabancı fon peşinde koşuyorlar. Bizde şimdilik bu sorun yok. Döviz fiyatı “hazmedilebilir ölçüde” yükselirse, bankalar yeni döviz fiyatına göre bilançolarını ayarlayabilir. Ciddi bir bankacılık sorunuyla karşılaşmayız.
