Nazım'ın mezarı Moskova'da Novodevici Nekropolü'nde. Moskova şehrinin tam ortasındaki Novodevici Rahibe Manastırı 1524 yılında inşa edilmiş. Bu manastırın duvarlarının eteğindeki mezarlığa 1932 yılından bu yana sadece ünlü kişiler gömülüyor.
Murat Gülmezoğlu bizi Novodevici'ye götürdü. Mezarlık değil de, şehrin göbeğinde, para ödenerek içeri girilen bir park... Geniş yolları, yüksek ağaçları, çiçekleri ile insana "hüzün" değil, "huzur" veriyor.
Gogol, Cehov, Stanislavsky, Rubinstein, Prokofiev gibi sanatçıların Molotov, Gromeako, Kruşçev gibi devlet adamlarının mezarları arasından geçerek, ana meydana geliniyor. Ana meydan, kocaman bir meydan. Meydandaki taş merasim kürsüsünün tam karşısındaki köşede dev çınar ağaçlarının altında Nazım'ın anıt mezarı var... Çınarların altı yemyeşil çim. Çimin ortasındaki bölümde çiçekler açmış. O çiçeklerin arasında "çirkin mi çirkin" bir pirinç saksı içinde, yaprakları kurumuş, cılız bir çınar fidesi... İğreti duruyor... Türkiye'den getirilmiş. İki genç adam ellerinde çiçekler Nazım'ı ziyarete gelmiş. Çiçekleri mezarın üzerine yerleştiriyorlar. Yaklaştık... Merhabalaştık... Biri Çanakkaleli Caner Tanrıverdi, öbürü Tuncelili Nihat Ateş... Makine mühendisi ve inşaat teknikeri olarak Koray'ın Moskova projesinde çalışıyorlarmış...
Nazım'ın mezarını Türkiye'ye nakletmeyi isteyenler herhalde Novodevici'yi görmediler. Nazım'ın nasıl bir yerde yattığını bilemiyorlar. Bırakınız Nazım Moskova'da kalsın... Türkiye'de onu altına gömeceğiniz ne o kadar görkemli çınarları ve ne de böyle bakımlı bir mezarlığı bulabilirsiniz.
Novodevici'den ayrılırken Moskova Sirki'nin ünlü palyaçosu Nikoulin'in anıt mezarına uğradık... Çoluk çocuk Moskovalılar Nikoulin'i o kadar severmiş ki, cenaze töreninde Moskova yerinden oynamış. Mezarının üzerinde, yere çömelmiş, yanında köpeği güler yüzlü, palyaço kıyafetli gerçek boyutta bir heykeli var.
Moskova'nın eski ve yeni Arbat sokakları şimdilerde turistik eşya satıcılarıyla dolmuş. Etrafa bakına bakına yürürken iki genç adam "Merhaba Hocam" diyerek yaklaştı. Rizeli Kemal Kosif 1995 yılından bu yana Saray Bisküvileri'ni, Trabzonlu Mehmet Özben 1998’den bu yana Paşabahçe ürünlerini Moskova'da pazarlıyormuş. Krizden sonra ana firmalar mal göndermeyi durdurunca kendi işlerini kurmuşlar. Türkiye'de değişik firmalara deri çanta yaptırarak Moskova'ya getiriyor ve pazarlıyorlarmış. Hayatlarından memnunlar.
Moskova'da şu günlerde en büyük işveren Enka. Moskova'da 1.250'si Türk ve 125'i mühendis, toplam 3.500 kişi çalıştırıyor.
Rusya Federasyonu'nun toplam gelirinin yüzde 70'i Moskova'dan kaynaklanıyor. Moskova ekonomik ve sosyal gelişmenin, zenginliğin merkezi. Moskova'nın hakimi Belediye Başkanı Yury Lujhkov... Yury Lujhkov'un Şarık Tara'ya ve Enka Grubu'na güveni nedeniyle Enka Moskova'da büyük projeler gerçekleştirmiş. Gerçekleştiriyor.
Enka, Moskova'da sadece inşaat yapmıyor, yapılan binaların çoğuna da tek başına veya Moskova Belediyesi ile ortak olarak sahip. Enka Moskova'da, 120 bin metrekare ofis binası yapmış. Bunların 80 bin metrekaresi, belediye ile ortak şirket Mos - Enka'nın, 80 bin metrekaresi tek başına Enka'nın. Mos - Enka için 50 bin metrekare yeni ofis binası inşaatı devam ediyor. Bugüne kadar 1 milyon metrekaresi Moskova'da olmak üzere Rusya'da 2 milyon metrekare iş yapmış. Yapılan işlerin değeri 2.5 milyar dolar.
Enka'nın Koç Grubu ile ortak mağaza projesi Ram - Enka'nın Moskova'da 3 hipermarketi, 9 süpermarketi var. 110 bin metrekare alanda satış yapan bu mağazalarda 40 bin çeşit mal bulunuyor. Moskova'nın en zengin büyük mağazaları haline gelen bu zincirin geçen yılki cirosu 250 milyon dolar. Mağaza sayısı yakında ikiye katlanacak.
